TL;DR – najkrótsza odpowiedź

• W typowym wytrysku znajduje się od kilkudziesięciu do kilkuset milionów plemników.
• Normy referencyjne WHO wskazują, że:
  • stężenie (koncentracja) ≥ około 15–16 mln/ml,
  • objętość ejakulatu ≥ około 1,4–1,5 ml,
  • co daje łącznie ≥ około 39 mln plemników w całym ejakulacie (dolna granica referencyjna).
• Łączną liczbę plemników liczy się: objętość (ml) × stężenie (mln/ml).
• Na wynik wpływają m.in.: abstynencja seksualna, wiek, gorączka, palenie, alkohol, stres, otyłość, żylaki powrózka nasiennego, niektóre leki, przegrzewanie jąder.

Z czego składa się nasienie?

Nasienie (ejakulat) to mieszanina plemników oraz płynów wytwarzanych przez pęcherzyki nasienne, prostatę i gruczoły opuszkowo-cewkowe. W przybliżeniu:

• pęcherzyki nasienne dostarczają większości objętości (fruktoza → „paliwo” dla plemników),
• prostata dodaje enzymy i czynniki wpływające na płynność,
• gruczoły opuszkowo-cewkowe odpowiadają m.in. za śluz ułatwiający przejście przez cewkę moczową,
• plemniki pochodzą z jąder i dojrzewają w najądrzach.

To oznacza, że „gęstość” czy wygląd ejakulatu nie zawsze przekładają się wprost na liczbę plemników – o liczbach decyduje przede wszystkim stężenie i objętość.

Ile plemników jest w jednym wytrysku?

Odpowiedź najlepiej oprzeć na dwóch parametrach badania nasienia:

1. Objętość ejakulatu – zwykle od około 1,4–1,5 ml do 5 ml (wartości referencyjne wg WHO, 5. centyl jako dolna granica). Średnio blisko 3 ml.
2. Koncentracja plemników – liczba plemników w 1 ml. Dolna granica referencyjna wg WHO to około 15–16 mln/ml.

Łączna liczba plemników w ejakulacie to po prostu objętość × koncentracja. Przykłady:

• 1,5 ml × 20 mln/ml = 30 mln plemników,
• 3,0 ml × 40 mln/ml = 120 mln plemników,
• 4,0 ml × 60 mln/ml = 240 mln plemników.

W praktyce „normalny” wytrysk może zawierać od kilkudziesięciu do kilkuset milionów plemników. Często spotykane wartości mieszczą się w przedziale ~40–300 mln. Pamiętaj jednak, że normy WHO to granice referencyjne (5. centyl), a nie „ideał” – parametry powyżej tych wartości wiążą się z wyższym prawdopodobieństwem poczęcia, ale o płodności decyduje też ruchliwość, morfologia i wiele innych czynników.

Krok po kroku: jak laboratorium liczy plemniki

Jeśli chcesz wiedzieć, ile plemników znajduje się w Twoim ejakulacie, potrzebne jest badanie nasienia (seminogram) wykonane w certyfikowanym laboratorium andrologicznym. Procedura w skrócie:

1. Przygotowanie: 2–7 dni abstynencji seksualnej (zwykle zaleca się ok. 2–3 dni), unikanie alkoholu, gorących kąpieli, sauny i intensywnego wysiłku bezpośrednio przed badaniem.
2. Pobranie próbki: masturbacja do jałowego pojemnika (w laboratorium lub – jeśli dozwolone – w domu, z dostarczeniem do 30–60 min). Prezerwatywy drogeryjne się nie nadają – mogą zawierać środki plemnikobójcze.
3. Upłynnienie nasienia: próbka zwykle gęsta zaraz po oddaniu, upłynnia się w temp. pokojowej w 15–60 minut.
4. Pomiar objętości: najczęściej za pomocą wyskalowanych naczyń lub pipet.
5. Ocena koncentracji: manualnie (komora Neubauera) lub automatycznie (CASA – komputerowa analiza nasienia). Próbkę się rozcieńcza i liczy plemniki w określonych polach widzenia, a wynik wyraża w mln/ml.
6. Wyliczenie łącznej liczby plemników: objętość (ml) × koncentracja (mln/ml) = mln plemników w całym ejakulacie.
7. Dodatkowe parametry: ruchliwość (progresywna i całkowita), żywotność, morfologia (kształt), pH, lepkość, czas upłynnienia, obecność komórek zapalnych.

Profesjonalne laboratorium poda także zakresy referencyjne wg WHO, dzięki czemu zobaczysz, jak Twoje wartości wypadają na tle populacji.

Co wpływa na liczbę plemników w ejakulacie?

Liczba plemników w wytrysku nie jest stała. Zmienność między dniami i osobami bywa duża. Najważniejsze czynniki:

• Abstynencja seksualna: kilkudniowa przerwa zwiększa objętość i często koncentrację, ale zbyt długa może obniżać ruchliwość i zwiększać fragmentację DNA plemników. Zwykle rekomenduje się 2–3 dni przed badaniem.
• Wiek: wraz z wiekiem średnio maleje objętość, ruchliwość i jakość DNA plemników; spadki są jednak bardzo osobnicze.
• Gorączka i infekcje: przejściowo obniżają parametry nasienia; pełny cykl spermatogenezy trwa ok. 2–3 miesiące, więc poprawa bywa opóźniona.
• Temperatura: częste sauny, gorące kąpiele, przegrzewanie jąder (np. praca z laptopem na kolanach) mogą pogarszać wyniki.
• Styl życia: palenie tytoniu, nadmierny alkohol, marihuana, niedobór snu i przewlekły stres korelują z gorszymi parametrami nasienia.
• Masa ciała: otyłość wiąże się z zaburzeniami hormonalnymi i częściej gorszą jakością nasienia.
• Żylaki powrózka nasiennego (varicocele): częsta, potencjalnie odwracalna przyczyna obniżonych parametrów.
• Leki i hormony: testosteron egzogenny, sterydy anaboliczne i niektóre leki (np. część chemioterapeutyków) mogą silnie obniżać liczbę plemników; zawsze konsultuj zmiany leków z lekarzem.
• Ekspozycje środowiskowe: pestycydy, rozpuszczalniki, metale ciężkie – w niektórych zawodach potrzebne są dodatkowe środki ostrożności.
• Dieta i aktywność: dieta śródziemnomorska, optymalna masa ciała, regularny – ale nie skrajny – wysiłek fizyczny sprzyjają lepszym wynikom.

Nie tylko liczba: inne kluczowe parametry nasienia

Dla potencjału rozrodczego liczy się cała „układanka”, nie tylko łączna liczba plemników:

• Ruchliwość: procent plemników poruszających się postępowo (progresywnie) i łącznie. Wg nowszych wytycznych WHO (6. edycja, 2021) wartości referencyjne oparte są na percentylach; orientacyjnie za dolną granicę uznaje się ok. 30% ruchliwości progresywnej (lub ~42% całkowitej) – interpretację pozostaw laboratorium i lekarzowi, bo zakresy mogą się różnić.
• Morfologia: odsetek plemników o prawidłowej budowie (dolna granica ~4%).
• Żywotność: udział plemników żywych w próbce, ważny przy niskiej ruchliwości.
• Objętość, pH, lepkość i czas upłynnienia: wpływają na „środowisko” dla plemników i ich zdolność do poruszania się.
• Fragmentacja DNA: dodatkowe badanie przy niepowodzeniach rozrodu.

Przykładowo, 100 mln plemników o słabej ruchliwości może dawać mniejsze szanse na ciążę niż 50 mln, ale o dobrej ruchliwości i morfologii. Całościowy obraz zawsze jest ważniejszy od pojedynczej liczby.

Jak przygotować się do badania nasienia?

• Abstynencja 2–7 dni (najczęściej 2–3 dni, chyba że lekarz zaleci inaczej).
• Unikaj alkoholu, narkotyków, gorących kąpieli/sauny i intensywnego wysiłku przez 48–72 godziny przed badaniem.
• W razie choroby lub gorączki – przełóż badanie; odczekaj 2–3 miesiące, by parametry zdążyły się odbudować.
• Zgłoś przyjmowane leki i suplementy; nie odstawiaj niczego bez konsultacji.
• Oddaj całą objętość ejakulatu do jałowego pojemnika; każda utrata porcji początkowej może zafałszować wyniki (koncentracja bywa w niej najwyższa).
• Jeśli próbka pobrana w domu – dostarcz ją do laboratorium do 30–60 min, w temperaturze ciała (np. w kieszeni wewnętrznej kurtki).

Kiedy iść do lekarza?

• Po 12 miesiącach regularnych starań o ciążę (6 miesiącach, gdy partnerka ma ≥35 lat) bez efektu – obie osoby warto zdiagnozować równolegle.
• Gdy wynik seminogramu jest istotnie poniżej wartości referencyjnych, zwłaszcza w więcej niż jednym powtórzeniu (badanie dobrze powtórzyć po 2–3 miesiącach).
• Przy objawach: bóle jąder, obrzęk, wyczuwalne zgrubienia, problemy z ejakulacją, krew w nasieniu, zaburzenia erekcji.
• Po przebytych urazach jąder, operacjach w obrębie miednicy, przebytej śwince z zapaleniem jąder, chemioterapii/radioterapii.

Leczeniem niepłodności męskiej zajmuje się najczęściej androlog/urolog we współpracy z ginekologiem rozrodu.

Najczęstsze pytania (FAQ)

Ile plemników potrzeba do zapłodnienia?

Do zapłodnienia komórki jajowej wystarczy jeden plemnik, ale w praktyce potrzebne są miliony, by „przebić się” przez drogi rodne i ułatwić temu jednemu dotarcie i fuzję z komórką jajową. Dlatego ważne są zarówno liczba, jak i ruchliwość oraz jakość plemników.

Czy gęsty lub „biały” wytrysk oznacza więcej plemników?

Niekoniecznie. Barwa i lepkość zależą głównie od płynów z prostaty i pęcherzyków nasiennych. Tylko badanie nasienia może wiarygodnie określić koncentrację i łączną liczbę plemników.

Czy można mieć wytrysk bez plemników?

Tak. Azoospermia oznacza brak plemników w ejakulacie (dotyczy niewielkiego odsetka mężczyzn). Przyczyną mogą być zaburzenia produkcji plemników lub niedrożność dróg nasiennych. Zdarza się też wytrysk wsteczny – nasienie cofa się do pęcherza. Diagnostyka i leczenie wymagają konsultacji z lekarzem.

Czy preejakulat (tzw. „kropla miłości”) zawiera plemniki?

Preejakulat sam w sobie zwykle nie zawiera plemników, ale może zabrać ze sobą plemniki pozostające w cewce moczowej po niedawnym wytrysku. Dlatego stosunek przerywany nie jest skuteczną metodą antykoncepcji.

Czy dieta i suplementy mogą zwiększyć liczbę plemników?

Największy efekt dają podstawy: rzucenie palenia, umiarkowany alkohol, sen, aktywność fizyczna, dieta śródziemnomorska, redukcja masy ciała przy otyłości. Suplementy (np. cynk, selen, koenzym Q10, kwas foliowy, antyoksydanty) mogą pomagać u wybranych osób, ale dowody są mieszane; warto skonsultować dobór i dawkowanie z lekarzem.

Po jakim czasie po przebytej gorączce wyniki wracają do normy?

Produkcja plemników (spermatogeneza) trwa ok. 64–74 dni, dlatego poprawa parametrów po gorączce/infekcji często jest widoczna dopiero po 2–3 miesiącach.

Czy częstsze współżycie obniża liczbę plemników?

Krótko po wytrysku kolejna próbka może mieć nieco niższą objętość i koncentrację. Jednak w kontekście starań o ciążę współżycie co 1–2 dni w okresie płodnym zwykle zwiększa szanse, zwłaszcza przy dobrej ruchliwości plemników.

Podsumowanie

W jednym wytrysku zwykle znajduje się od kilkudziesięciu do kilkuset milionów plemników. Referencyjna łączna liczba plemników wg WHO zaczyna się w okolicy ~39 milionów na ejakulat, ale o płodności decyduje też ruchliwość, morfologia, jakość DNA i ogólny stan zdrowia. Jeśli chcesz znać swoje liczby, wykonaj badanie nasienia i omów wyniki z lekarzem. Proste zmiany stylu życia potrafią realnie poprawić parametry — a przy wykrytych problemach (np. varicocele, zaburzenia hormonalne) leczenie celowane może przynieść znaczące korzyści.

Źródła

• World Health Organization. WHO laboratory manual for the examination and processing of human semen, 6th ed. 2021. https://www.who.int/publications/i/item/9789240030787
• Cooper TG, et al. World Health Organization reference values for human semen characteristics. Hum Reprod Update. 2010;16(3):231–245. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19934213/
• Esteves SC, et al. Clinical utility of semen analysis and advances in male infertility diagnostics. Int Braz J Urol. 2021;47(4):642–659. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34400197/
• Agarwal A, et al. Lifestyle factors and male infertility. Reprod Biol Endocrinol. 2021;19:94. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34112257/