Co to kiła (syfilis)?

Kiła, znana też jako syfilis, to ogólnoustrojowa infekcja przenoszona drogą płciową wywoływana przez bakterię Treponema pallidum. Nieleczona może przechodzić przez kolejne etapy i po latach prowadzić do ciężkich uszkodzeń narządów – w tym układu nerwowego i sercowo‑naczyniowego.

Wbrew obiegowym opiniom kiła nie jest „chorobą dawnych czasów”. W ostatniej dekadzie wiele krajów raportuje wzrost zachorowań, co podkreślają europejskie i światowe instytucje zdrowia publicznego.

Czy kiła wpływa na zdrowie? Najważniejsze fakty

• Tak – i to wielowymiarowo. Kiła może uszkadzać skórę, błony śluzowe, węzły chłonne, oczy, uszy, serce, naczynia i układ nerwowy.
• Zwiększa ryzyko HIV. Owrzodzenia ułatwiają transmisję i nabycie wirusa HIV.
• W ciąży jest szczególnie groźna. Może prowadzić do poronienia, obumarcia płodu, przedwczesnego porodu i ciężkich wad zdrowotnych u dziecka (kiła wrodzona).
• We wczesnym stadium bywa bezobjawowa. To sprzyja nieświadomemu szerzeniu zakażenia.
• Dobra wiadomość: kiłę można skutecznie wyleczyć antybiotykami, najlepiej we wczesnych etapach. Testowanie i szybkie leczenie przerywają łańcuch transmisji.

Jak można się zarazić kiłą?

Do zakażenia dochodzi najczęściej podczas kontaktu seksualnego (waginalnego, analnego lub oralnego) z osobą zakażoną, poprzez kontakt skóry lub błon śluzowych z zmianami chorobowymi (np. owrzodzenie – tzw. chancre, wysypki śluzówkowe).

• Kontakty oralne również mogą przenosić kiłę, jeśli w jamie ustnej lub na narządach płciowych są aktywne zmiany.
• Prezerwatywa znacząco zmniejsza ryzyko, ale go nie eliminuje, ponieważ zmiany mogą znajdować się poza obszarem jej ochrony.
• Transmisja wertykalna: zakażona ciężarna może przenieść kiłę na płód przez łożysko.
• Inne drogi (np. pozaseksualne) są bardzo rzadkie – bakteria słabo przeżywa poza organizmem.

Objawy i etapy kiły

Przebieg kiły dzieli się na etapy. Objawy mogą się nakładać, a okres bezobjawowy nie oznacza wyleczenia.

Kiła pierwotna

Po 10–90 dniach od zakażenia pojawia się zwykle bezbolesne owrzodzenie (chancre) w miejscu wniknięcia bakterii: na genitaliach, w okolicach odbytu, w jamie ustnej. Często towarzyszy mu powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Nawet bez leczenia zmiana może się zagoić w ciągu kilku tygodni – ale zakażenie trwa dalej.

Kiła wtórna

Po tygodniach lub miesiącach mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe:

• wysypka, często na dłoniach i stopach,
• zmiany w jamie ustnej i na błonach śluzowych, tzw. condylomata lata,
• gorączka, zmęczenie, ból gardła, powiększone węzły,
• łysienie plackowate, bóle mięśni i stawów.

Objawy wtórne również mogą samoistnie ustąpić.

Kiła utajona

Faza bezobjawowa, w której testy serologiczne pozostają dodatnie. Dzieli się na wczesną (zakażenie w ciągu ostatniego roku) i późną (powyżej roku lub o nieznanym czasie trwania).

Kiła późna (trzeciorzędowa)

Po latach lub dekadach nieleczone zakażenie może prowadzić do:

• gum (ziarniniakowe zmiany niszczące tkanki),
• kiły sercowo‑naczyniowej (np. tętniak aorty),
• neurokiły – zakażenia układu nerwowego (zaburzenia widzenia, słuchu, równowagi, pamięci; udar; bóle głowy). Neurokiła może wystąpić na każdym etapie.

Diagnostyka: jakie badania wykrywają kiłę?

Rozpoznanie opiera się na testach serologicznych z krwi, czasem uzupełnianych o badania innych materiałów (np. płyn mózgowo‑rdzeniowy w podejrzeniu neurokiły).

• Testy nieswoiste (nontreponemalne): RPR, VDRL – wykrywają przeciwciała nieswoiste; przydatne do monitorowania skuteczności leczenia (miano powinno spadać).
• Testy swoiste (treponemalne): TPPA/TPHA, FTA‑ABS, EIA/CLIA – potwierdzają zakażenie, zwykle pozostają dodatnie latami.
• Badania dodatkowe: wczesna diagnostyka zmian (np. mikroskopia w ciemnym polu lub PCR) bywa stosowana w wyspecjalizowanych ośrodkach.

Kiedy test staje się dodatni? Zwykle w ciągu 3–6 tygodni od zakażenia, ale bywa różnie. Jeśli miałeś ryzykowny kontakt i wczesny test jest ujemny, lekarz może zalecić powtórzenie po kilku tygodniach.

Leczenie kiły: co działa naprawdę

Standardem leczenia pozostaje penicylina podawana w odpowiednim schemacie, zależnie od stadium choroby i zajęcia narządów (inne antybiotyki są opcją w wybranych sytuacjach, ale u ciężarnych preferowana jest penicylina).

• We wczesnych stadiach zazwyczaj wystarcza pojedynczy zastrzyk domięśniowy.
• W późnych lub nieznanych stadiach stosuje się serię dawek w odstępach tygodniowych.
• W neurokile/kiła oczna/uszna konieczna jest terapia dożylna w warunkach szpitalnych.
• U osób z alergią na penicylinę lekarz dobiera alternatywę; w ciąży zwykle zaleca się odczulanie i leczenie penicyliną.

Po pierwszej dawce może pojawić się reakcja Jarischa–Herxheimera (gorączka, dreszcze, bóle mięśni) – zwykle łagodna i przemijająca w ciągu 24–48 godzin.

Partnerzy seksualni z ostatnich miesięcy powinni zostać poinformowani i przebadani. Do czasu zakończenia leczenia i uzyskania zgody lekarza należy unikać kontaktów seksualnych.

Możliwe powikłania, jeśli nie leczysz

• Neurologiczne: zaburzenia czucia i chodu, problemy z pamięcią, udary, utrata wzroku lub słuchu.
• Sercowo‑naczyniowe: zapalenie aorty, tętniaki, niewydolność zastawek.
• Skórno‑tkankowe: destrukcyjne zmiany (gumy) w skórze, kościach, narządach.
• Upośledzenie płodności i przewlekłe dolegliwości miednicy mniejszej wtórne do innych STI współistniejących.
• Ciąża: poronienia, obumarcie płodu, kiła wrodzona z ciężkimi konsekwencjami dla noworodka.

Profilaktyka: jak zmniejszyć ryzyko zakażenia

• Prezerwatywy i ochrona podczas seksu oralnego (np. chusteczki lateksowe) – zmniejszają ryzyko, choć go nie eliminują.
• Regularne testy, jeśli masz nowych partnerów, uprawiasz seks bez zabezpieczenia lub należysz do grup zwiększonego ryzyka.
• Rozmowa z partnerem o statusie STI i ostatnich badaniach.
• Unikanie kontaktu z widocznymi owrzodzeniami/wysypką na genitaliach, w jamie ustnej i okolicy odbytu.
• Leczenie i informowanie partnerów w razie rozpoznania – to element odpowiedzialności społecznej.
• Zdrowie seksualne całościowo: szczepienia przeciw WZW B i HPV, profilaktyka i leczenie innych STI.
• Nowe strategie: w wybranych grupach i regionach lekarze rozważają profilaktykę antybiotykową po ekspozycji (Doxy‑PEP) – rozwiązanie to ma określone wskazania i ograniczenia; o ewentualnym zastosowaniu decyduje specjalista.

Kiła a ciąża i zdrowie dziecka

Kiła w ciąży jest stanie naglącym zdrowia publicznego. Zakażenie może przechodzić przez łożysko i prowadzić do ciężkich powikłań płodu. Dlatego standardem jest rutynowe badanie każdej ciężarnej przynajmniej raz w ciąży, a w grupach ryzyka – częściej.

• Leczenie ciężarnej penicyliną znacznie zmniejsza ryzyko kiły wrodzonej.
• Nawet przy braku objawów u mamy dziecko może wymagać oceny neonatologicznej po porodzie.

Planujesz ciążę lub jesteś w ciąży i miałaś ryzykowny kontakt? Zgłoś się na badanie jak najszybciej.

Mity i fakty o kile

• Mit: Kiła to przeszłość. Fakt: W wielu krajach notuje się wzrost zakażeń.
• Mit: Jeśli zmiana zniknęła, jestem zdrowy. Fakt: Objawy mogą ustąpić, ale zakażenie trwa i postępuje.
• Mit: Kiłą można się zarazić z toalety publicznej. Fakt: Bakteria źle przeżywa poza organizmem; dominujący jest kontakt seksualny z aktywnymi zmianami.
• Mit: Prezerwatywa daje 100% ochrony. Fakt: Znacznie zmniejsza ryzyko, ale nie chroni obszarów nieosłoniętych.
• Mit: Antybiotyki „na wszelki wypadek” rozwiązują problem. Fakt: Leczenie powinno być celowane i prowadzone przez lekarza; nadużywanie antybiotyków szkodzi.

Kiedy się zbadać i do kogo się zgłosić?

Zrób test na kiłę, jeśli:

• masz objawy (owrzodzenie, niejasna wysypka, powiększone węzły, objawy oczne/uszne/neurologiczne),
• miałeś nowego partnera lub kontakt bez zabezpieczenia,
• twój partner otrzymał rozpoznanie kiły,
• jesteś w ciąży lub ją planujesz,
• należysz do grup zwiększonego ryzyka i nie badałeś się w ostatnich 3–12 miesiącach (częstotliwość zależy od profilu ryzyka).

Skontaktuj się z lekarzem POZ, ginekologiem, urologiem, dermatologiem‑wenerologiem lub odwiedź poradnię zdrowia seksualnego. W wielu miastach dostępne są anonimowe i bezpłatne punkty testowania STI.

Uwaga: Ten artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. W razie wątpliwości skonsultuj się ze specjalistą.

FAQ: najczęstsze pytania

Co oznacza fraza „co to kila”?

To popularne wyszukiwanie bez polskich znaków dotyczące kiły (syfilisu). Użytkownicy pytają w ten sposób „co to jest kiła”.

Czy kiła wpływa na zdrowie psychiczne lub neurologiczne?

Tak. Zajęcie układu nerwowego (neurokiła) może powodować zaburzenia poznawcze, zmiany osobowości, zaburzenia nastroju, a także objawy neurologiczne (np. zaburzenia chodu, wzroku, słuchu).

Czy kiłą można zarazić się przez pocałunek?

Możliwe, jeśli w jamie ustnej jednej z osób są aktywne zmiany kiłowe. Ryzyko jest wtedy realne, choć niższe niż przy kontaktach genitalnych.

Po jakim czasie od ryzykownego kontaktu warto się zbadać?

Testy serologiczne zwykle stają się dodatnie po 3–6 tygodniach. Wcześniejszy wynik ujemny nie wyklucza zakażenia – bywa potrzebne powtórzenie badania według zaleceń lekarza.

Czy kiła sama przejdzie?

Objawy mogą samoistnie ustąpić, ale zakażenie nie znika. Bez leczenia może przejść w postacię późną z poważnymi powikłaniami.

Czy po wyleczeniu mogę zarazić się ponownie?

Tak. Przebycie kiły nie daje trwałej odporności. Dlatego ważna jest profilaktyka i testowanie przy ryzyku.

Co z wynikami: co oznacza dodatni test treponemalny, a ujemny nontreponemalny?

Taki profil może wskazywać na przebyte zakażenie (po leczeniu test treponemalny często pozostaje dodatni) lub bardzo wczesną/utajoną kiłę. Interpretacja wymaga oceny klinicznej i często powtórzenia badań.

Jak długo po leczeniu trzeba wstrzymać się od seksu?

Do czasu zakończenia terapii i potwierdzenia przez lekarza spadku miana testu nieswoistego zgodnie z oczekiwaniami. To chroni partnerów i zapobiega reinfekcji.

Źródła i dodatkowe lektury

W razie potrzeby sprawdź aktualne zalecenia krajowych towarzystw medycznych i lokalnych instytucji zdrowia publicznego.