Co oznacza F33.1 w ICD-10?

Kod F33.1 w klasyfikacji ICD-10 oznacza: zaburzenie depresyjne nawracające, obecny epizod umiarkowany. To jedno z najczęściej stosowanych rozpoznań w psychiatrii i medycynie rodzinnej.

Aby lepiej to zrozumieć, spójrzmy na strukturę kodu:

• F – zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (rozdział F).
• 33 – zaburzenie depresyjne nawracające (czyli co najmniej dwa wyraźne epizody depresji w życiu, rozdzielone okresem remisji).
• .1 – bieżący epizod ma umiarkowane nasilenie.

W praktyce: osoba z F33.1 miała już wcześniej epizod(y) depresji, a aktualnie przechodzi kolejny epizod, który nie jest ani łagodny, ani ciężki, lecz plasuje się pośrodku pod względem liczby i nasilenia objawów oraz wpływu na funkcjonowanie.

W Polsce ICD-10 pozostaje standardem w dokumentacji i rozliczeniach świadczeń, choć Światowa Organizacja Zdrowia wprowadziła już ICD-11. Zrozumienie kodu pomaga w komunikacji z personelem medycznym, ubezpieczycielem oraz w planowaniu skutecznego leczenia.

Dlaczego rozpoznanie i kodowanie F33.1 ma znaczenie?

Precyzyjne rozpoznanie wpływa na dobór terapii, rokowanie i organizację opieki. Kod F33.1 niesie konkretne implikacje:

• Strategia leczenia – dla epizodu umiarkowanego rekomenduje się psychoterapię, farmakoterapię lub ich połączenie; przy historii nawrotów częściej rozważa się leczenie skojarzone i dłuższą profilaktykę.
• Kontynuacja i podtrzymanie – nawrotowy charakter zaburzenia oznacza, że po uzyskaniu poprawy warto utrzymać leczenie, by zmniejszyć ryzyko kolejnych epizodów.
• Aspekty formalne – kod bywa wykorzystywany przy wystawianiu zwolnień (e-ZLA), skierowań, w rozliczeniach z NFZ oraz – w pewnym zakresie – w orzecznictwie.

F33.1 krok po kroku: od objawów do rozpoznania

1) Rozpoznawanie objawów

Kluczowe objawy epizodu depresyjnego według ICD-10 dzielą się na podstawowe i dodatkowe.

Objawy podstawowe:

• obniżony nastrój przez większość dnia, prawie codziennie,
• wyraźna utrata zainteresowań i przyjemności (anhedonia),
• zmniejszenie energii lub zwiększona męczliwość.

Objawy dodatkowe (wybrane):

• zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność),
• zmiany apetytu lub masy ciała,
• spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe,
• obniżona koncentracja i uwaga, trudności w podejmowaniu decyzji,
• niskie poczucie własnej wartości, poczucie winy,
• pesymistyczne widzenie przyszłości,
• myśli o śmierci lub samobójstwie.

W epizodzie umiarkowanym zwykle współwystępują co najmniej dwa objawy podstawowe oraz kilka dodatkowych, a trudności znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie.

2) Konsultacja medyczna

Punktem kontaktu może być lekarz rodzinny lub psychiatra. Warto przygotować listę objawów, czas ich trwania, przebyte wcześniej epizody, przyjmowane leki i choroby towarzyszące.

3) Wywiad i badanie

Specjalista przeprowadza pogłębiony wywiad (nasilenie objawów, wpływ na życie, historia nawrotów, czynniki wyzwalające), ocenia ryzyko samobójcze i pyta o:

• objawy manii/hipomanii (by wykluczyć zaburzenia afektywne dwubiegunowe),
• używanie substancji psychoaktywnych i alkoholu,
• choroby somatyczne mogące naśladować depresję (np. niedoczynność tarczycy, niedobory witamin),
• leki mogące pogarszać nastrój (np. niektóre steroidy, interferony).

4) Skale i badania pomocnicze

W ocenie nasilenia objawów często stosuje się narzędzia przesiewowe: PHQ‑9, GAD‑7 (współwystępujący lęk), HDRS czy MADRS w praktyce specjalistycznej. Badania laboratoryjne (np. morfologia, TSH, poziom witaminy B12/D) dobiera się indywidualnie, by wykluczyć przyczyny somatyczne.

5) Ustalenie rozpoznania i kodu

Jeśli spełnione są kryteria epizodu umiarkowanego oraz w przeszłości wystąpił co najmniej jeden epizod depresyjny oddzielony co najmniej dwumiesięcznym okresem bez istotnych objawów – właściwym rozpoznaniem jest F33.1.

6) Plan leczenia i omówienie opcji

W epizodzie umiarkowanym lekarz zwykle proponuje psychoterapię, farmakoterapię lub terapię łączoną. W nawrotach częściej rekomenduje się połączenie metod oraz dłuższy etap podtrzymujący po ustąpieniu objawów.

7) Monitorowanie i profilaktyka nawrotów

Regularne wizyty (np. co 4–6 tygodni na początku), ocena skuteczności i tolerancji leczenia, a po uzyskaniu remisji – plan utrzymania efektu (m.in. psychoedukacja, stopniowe wydłużanie odstępów wizyt, praca nad czynnikami ryzyka).

Kryteria ICD-10 i różnice między kodami

Jak rozpoznać umiarkowany epizod?

W uproszczeniu, według ICD-10:

• epizod łagodny – przynajmniej 2 objawy podstawowe + ≥2 dodatkowe (zwykle ok. 4 objawów łącznie),
• epizod umiarkowany – przynajmniej 2 objawy podstawowe + ≥3–4 dodatkowe (zwykle ok. 6 objawów łącznie),
• epizod ciężki – 3 objawy podstawowe + ≥4 dodatkowe (często 7–8 objawów), z głębokim upośledzeniem funkcjonowania; możliwe objawy psychotyczne.

F33.x vs F32.x

• F32.x – pojedynczy epizod depresyjny (x oznacza nasilenie).
• F33.x – zaburzenie nawracające: co najmniej dwa epizody, rozdzielone ≥2 miesiącami bez istotnych objawów.

Mapa najczęściej spotykanych kodów pokrewnych

• F33.0 – nawracające, epizod łagodny,
• F33.1 – nawracające, epizod umiarkowany,
• F33.2 – nawracające, epizod ciężki bez objawów psychotycznych,
• F33.3 – nawracające, epizod ciężki z objawami psychotycznymi,
• F33.4 – aktualnie w remisji,
• F32.x – pierwszy/pojedynczy epizod (od łagodnego do ciężkiego),
• F31.x – zaburzenia afektywne dwubiegunowe (konieczne odróżnienie!),
• F41.x – zaburzenia lękowe (często współwystępują).

Różnicowanie

Przed nadaniem F33.1 należy wykluczyć epizod w przebiegu choroby dwubiegunowej, zaburzenia schizoafektywne, zaburzenia adaptacyjne, organiczne przyczyny nastroju (np. choroby endokrynologiczne), a także skutki substancji.

Leczenie F33.1: co działa i kiedy

Umiarkowany epizod depresji nawracającej wymaga aktywnego leczenia. Najlepsze wyniki daje podejście zindywidualizowane, oparte na preferencjach pacjenta, wcześniejszych doświadczeniach oraz profilu objawów i chorób współistniejących.

Psychoterapia

Rekomendowane nurty o potwierdzonej skuteczności:

• Terapia poznawczo‑behawioralna (CBT) – praca z myślami automatycznymi, schematami, aktywizacją behawioralną; skuteczna w redukcji objawów i profilaktyce nawrotów.
• Terapia interpersonalna (IPT) – koncentracja na rolach społecznych, żałobie, konfliktach; szczególnie pomocna, gdy wyzwalaczem są trudności relacyjne.
• Aktywizacja behawioralna (BA) – ukierunkowana na stopniowy powrót do wartościowych aktywności, co przeciwdziała anhedonii i wycofaniu.
• Terapia oparta na uważności (MBCT) – zwłaszcza w profilaktyce nawrotów po uzyskaniu remisji.

Przy umiarkowanym nasileniu same oddziaływania psychoterapeutyczne mogą być wystarczające, jednak w nawrotach często zaleca się łączenie z farmakoterapią.

Farmakoterapia

Najczęściej stosowane grupy leków przeciwdepresyjnych:

• SSRI (np. sertralina, escitalopram, fluoksetyna) – zwykle pierwsza linia: dobra tolerancja, bezpieczeństwo.
• SNRI (wenlafaksyna, duloksetyna) – przy towarzyszącym lęku, bólu przewlekłym lub gdy SSRI były nieskuteczne.
• NaSSA/NDRI (mirtazapina, bupropion) – mirtazapina bywa pomocna przy bezsenności i utracie apetytu; bupropion przy anergii i anhedonii.
• TLPD i inne opcje – zwykle w drugiej linii lub w ośrodkach specjalistycznych.

Jak długo leczyć? Po uzyskaniu poprawy kontynuacja co najmniej 6–12 miesięcy zmniejsza ryzyko nawrotu. Przy nawracającym przebiegu (F33.x) okres podtrzymujący często wydłuża się do 2 lat lub dłużej, zwłaszcza po wielu epizodach.

Co, jeśli leki nie działają? Zwykle ocenia się efekt po 4–6 tygodniach w dawce terapeutycznej. Opcje to: zwiększenie dawki, zmiana leku, łączenie leków lub augmentacja (np. dodanie leku normotymicznego lub atypowego neuroleptyku) – decyzję podejmuje psychiatra.

Inne metody i wsparcie

• Aktywność fizyczna – umiarkowany ruch 3–5 razy w tygodniu wspiera nastrój i sen.
• Higiena snu – stałe pory, ograniczenie ekranów przed snem, unikanie kofeiny wieczorem.
• Interwencje somatyczne – w wybranych przypadkach rozważa się TMS (przezczaszkową stymulację magnetyczną) lub ECT (elektrowstrząsy) – zwykle w cięższych lub opornych epizodach.
• Psychoedukacja i wsparcie społeczne – nauka rozpoznawania wczesnych sygnałów nawrotu, budowanie planu kryzysowego, praca z bliskimi.

Połączenie metod: kiedy warto?

W nawracającym umiarkowanym epizodzie (F33.1) coraz częściej rekomenduje się terapię skojarzoną, zwłaszcza gdy:

• występowały już wcześniejsze nawroty,
• współistnieje znaczny lęk lub bezsenność,
• objawy istotnie ograniczają funkcjonowanie zawodowe lub rodzinne,
• w przeszłości monoterapia dawała ograniczony efekt.

Życie z F33.1: praca, relacje, profilaktyka nawrotów

Funkcjonowanie zawodowe i formalności

Umiarkowany epizod może utrudniać wykonywanie obowiązków. Lekarz może wystawić zwolnienie (e‑ZLA) w razie potrzeby. W dokumentacji medycznej pojawia się kod F33.1, natomiast pracodawca co do zasady nie otrzymuje jego treści – widzi informację o niezdolności do pracy, nie o konkretnym rozpoznaniu.

Warto omówić z lekarzem stopniowy powrót do aktywności, elastyczne godziny, możliwe dostosowania stanowiska zgodnie z zasadami BHP i dobrymi praktykami HR.

Relacje i wsparcie

Rozmowa z bliskimi i edukacja rodziny zmniejszają ryzyko nieporozumień („weź się w garść” nie jest skuteczną radą). Jasne ustalenie granic i potrzeb oraz wsparcie w codziennych czynnościach bywa ogromną pomocą.

Plan zapobiegania nawrotom

• Kontynuacja leczenia – nie przerywaj leków samodzielnie; decyzję o modyfikacji podejmuj z lekarzem.
• Monitorowanie sygnałów ostrzegawczych – spadek energii, wycofanie, gorszy sen przez >2 tygodnie.
• Styl życia – regularny sen, aktywność, zbilansowana dieta, ograniczenie alkoholu.
• Techniki radzenia sobie – uważność, planowanie przyjemnych i celowych aktywności, praca z myślami.
• Sieć wsparcia – grupa wsparcia, kontakt z terapeutą, plan kryzysowy z numerami telefonów.

Najczęstsze pytania (FAQ)

Czy F33.1 to „nerwica”?

Nie. „Nerwica” to potoczne określenie zaburzeń lękowych (np. F41.x). F33.1 to nawracające zaburzenie depresyjne z umiarkowanym nasileniem aktualnego epizodu. Lęk często współwystępuje, ale nie definiuje rozpoznania.

Skąd wiadomo, że epizod jest umiarkowany, a nie łagodny czy ciężki?

Decyduje liczba i nasilenie objawów oraz wpływ na funkcjonowanie. W umiarkowanym epizodzie stwierdza się zwykle ≥2 objawy podstawowe i ≥3–4 dodatkowe, z wyraźnymi trudnościami w pracy/domowych obowiązkach, lecz bez cech głębokiego załamania (jak w ciężkim).

Czy F33.1 to to samo co depresja w chorobie dwubiegunowej?

Nie. W F33.1 nie stwierdza się epizodów manii/hipomanii w wywiadzie. Jeśli takie występowały, rozpoznanie może należeć do spektrum zaburzeń dwubiegunowych (F31.x), co zmienia strategię leczenia.

Czy leczenie to zawsze leki?

Nie. W umiarkowanym epizodzie skuteczna bywa psychoterapia, jednak w nawrotach często lepsze wyniki daje połączenie psychoterapii i farmakoterapii. Dobór zależy od preferencji, historii leczenia, chorób współistniejących i nasilenia objawów.

Jak długo trzeba brać leki przeciwdepresyjne?

Po ustąpieniu objawów zaleca się kontynuację przez co najmniej 6–12 miesięcy. Przy nawracającym przebiegu okres podtrzymujący bywa dłuższy (nawet 2 lata lub więcej) – decyzja jest indywidualna.

Czy pracodawca zobaczy kod F33.1 na zwolnieniu?

Pracodawca z reguły nie widzi rozpoznania, a jedynie informację o niezdolności do pracy i czasie jej trwania. Kod pojawia się w dokumentacji medycznej oraz w systemach ochrony zdrowia/ubezpieczeń.

Co, jeśli mam myśli samobójcze?

Potraktuj to jako pilny sygnał ostrzegawczy. Skontaktuj się z lekarzem lub zadzwoń pod 112. Wsparcie kryzysowe: 800 70 2222 (całodobowo), 116 123. Jeśli jesteś w bezpośrednim zagrożeniu – dzwoń po pomoc natychmiast.

Czy po wyleczeniu kod zostaje „na stałe”?

Kod odzwierciedla rozpoznanie w danym okresie. W remisji stosuje się m.in. F33.4. Historia choroby pozostaje w dokumentacji, co pomaga planować profilaktykę nawrotów.

Czym F33.1 różni się od F33.0 i F33.2?

To ten sam typ zaburzenia (nawracające), ale różny poziom nasilenia aktualnego epizodu: F33.0 – łagodny, F33.1 – umiarkowany, F33.2 – ciężki bez objawów psychotycznych (F33.3 – z objawami psychotycznymi).

Podsumowanie i następne kroki

F33.1 to klinicznie istotny, umiarkowany epizod nawracającej depresji. Dokładna diagnoza i właściwie dobrane leczenie – psychoterapia, farmakoterapia lub obie metody – pozwalają skutecznie zmniejszyć objawy i ograniczyć ryzyko kolejnych nawrotów. Kluczem jest systematyczność, współpraca ze specjalistą i plan profilaktyki.

Jeśli podejrzewasz u siebie F33.1, umów wizytę u lekarza rodzinnego lub psychiatry. Zapisz objawy, czas ich trwania, przyjmowane leki i pytania do specjalisty – to ułatwi dobranie najlepszego planu postępowania.

Źródła i wytyczne

• WHO. International Classification of Diseases, 10th Revision (ICD-10): F33 – Recurrent depressive disorder.
• NICE Guideline NG222: Depression in adults: treatment and management.
• APA Practice Guideline for the Treatment of Patients with Major Depressive Disorder.
• Wytyczne krajowe i rekomendacje towarzystw psychiatrycznych dot. leczenia epizodów depresyjnych.

Uwaga: Wytyczne są aktualizowane. Decyzje terapeutyczne podejmuj wspólnie z lekarzem, uwzględniając indywidualną sytuację kliniczną.