Czym jest chlamydia oka?

Chlamydia oka to potoczne określenie chlamydialnego zapalenia spojówek – infekcji wywołanej przez bakterię Chlamydia trachomatis. Ta sama bakteria odpowiada za najczęstsze na świecie zakażenie przenoszone drogą płciową (chlamydię narządów płciowych). Gdy drobnoustrój trafi do oka, może spowodować przewlekłe, często nawracające zapalenie spojówek, a w częściach świata o ograniczonym dostępie do wody i higieny prowadzi również do jaglicy – choroby, która pozostaje jedną z głównych odwracalnych przyczyn ślepoty.

W praktyce klinicznej wyróżnia się:

• Chlamydialne zapalenie spojówek u dorosłych (tzw. zapalenie wtrętowe) – najczęściej związane z przeniesieniem bakterii z narządów płciowych na oko.
• Jaglicę – przewlekłą postać endemiczną, związaną z ubogimi warunkami sanitarnymi.
• Chlamydialne zapalenie spojówek u noworodków – wynik zakażenia w czasie porodu.

Choć objawy mogą przypominać „zwykłe” zapalenie spojówek, leczenie różni się istotnie: kluczem jest antybiotyk ogólny, a nie wyłącznie krople do oczu.

Objawy: na co zwrócić uwagę

Chlamydialne zapalenie spojówek zwykle rozwija się podstępnie i utrzymuje dłużej niż wirusowe czy nieswoiste bakteryjne zapalenie spojówek. Typowe symptomy obejmują:

• Przewlekłe zaczerwienienie oka (często początkowo jednostronne, z czasem obustronne).
• Śluzowo-ropna lub wodnista wydzielina, sklejanie rzęs po przebudzeniu.
• Uczucie „piasku pod powiekami”, pieczenie, niewielki świąd.
• Obrzęk powiek, światłowstręt, łzawienie.
• Zwiększona wrażliwość na soczewki kontaktowe, dyskomfort przy ich noszeniu.
• Powiększenie węzłów chłonnych przedusznych (preauricular lymphadenopathy).

W badaniu okulistycznym typowe są grudki (pęcherzyki limfatyczne) na spojówce, czasem naciek naczyniowy na rogówce (tzw. pannus). Objawy mogą utrzymywać się tygodniami.

Objawy u noworodków

• Pojawiają się zwykle 5–14 dni po porodzie.
• Obrzęk powiek, zaczerwienienie, śluzowo-ropna wydzielina.
• Bez leczenia istnieje ryzyko rozwoju zapalenia płuc wywołanego przez C. trachomatis w kolejnych tygodniach.

Drogi zakażenia i czynniki ryzyka

• Autoinokulacja z zakażonych narządów płciowych poprzez dłonie, ręczniki, makijaż, soczewki kontaktowe.
• Kontakty seksualne (w tym oralno-genitalne), pośrednio przenoszące bakterie do oka.
• U noworodków: ekspozycja na bakterie podczas przejścia przez kanał rodny zakażonej matki.
• W regionach endemicznych: kontakt z wydzieliną z oczu i nosa, słaba higiena, ograniczony dostęp do czystej wody, duże zagęszczenie mieszkańców.

Ryzyko zwiększają: wielu partnerów seksualnych, brak prezerwatyw, przebyte STI, nieprawidłowa higiena soczewek kontaktowych, używanie wspólnych ręczników czy kosmetyków do oczu.

Odmiany choroby: od zapalenia wtrętowego po jaglicę

Chlamydialne zapalenie spojówek u dorosłych

Wywołują je najczęściej serotypy D–K C. trachomatis. Ma tendencję do przewlekłego przebiegu i słabej odpowiedzi na same krople. Często współistnieje bezobjawowa chlamydia narządów płciowych.

Jaglica

Endemiczna choroba oczu wywołana serotypami A–C, szerząca się głównie w warunkach niedostatku higieny. Nawracające zakażenia prowadzą do bliznowacenia spojówki, podwijania powiek (entropium), tarcia rzęs o rogówkę (trichiasis) i ostatecznie do blizn rogówki i utraty wzroku. WHO promuje strategię SAFE: Surgery (chirurgia trichiasis), Antibiotics (antybiotyki), Facial cleanliness (czystość twarzy), Environmental improvement (poprawa warunków sanitarnych).

Chlamydialne zapalenie spojówek noworodków

Występuje po porodzie siłami natury u dzieci matek z nieleczoną chlamydią. Wymaga systemowego leczenia i kontroli pod kątem ewentualnego zapalenia płuc.

Diagnostyka i badania

Rozpoznanie opiera się na obrazie klinicznym i potwierdzeniu laboratoryjnym. Lekarz może zlecić:

• Badanie okulistyczne lampą szczelinową (ocena grudek, wydzieliny, ewentualnych zmian rogówki).
• Wymaz ze spojówki na testy NAAT (amplifikacji kwasów nukleinowych) w kierunku C. trachomatis – złoty standard ze względu na wysoką czułość i swoistość.
• Badania różnicujące inne patogeny (np. Neisseria gonorrhoeae przy bardzo obfitej ropnej wydzielinie – stan nagły; wirus opryszczki przy dolegliwościach rogówkowych).
• W przypadku ryzyka STI: badania w kierunku innych zakażeń (rzeżączka, kiła, HIV, rzeżączka gardłowa/odbytnicza w zależności od wywiadu).

Samodzielne leczenie „na oko” bez potwierdzenia może przedłużyć chorobę i sprzyjać powikłaniom.

Leczenie: antybiotyki i postępowanie

Kluczowe jest zastosowanie antybiotyku ogólnoustrojowego, ponieważ C. trachomatis bytuje wewnątrz komórek i miejscowe krople/maści zazwyczaj nie wystarczają.

Standardowe schematy u dorosłych

• Azytromycyna: 1 g doustnie jednorazowo lub
• Doksycyklina: 100 mg doustnie 2 razy dziennie przez 7 dni.

Alternatywy (np. przy nietolerancji): erytromycyna 500 mg 4× dziennie 7 dni. U kobiet w ciąży preferuje się azytromycynę (1 g p.o. jednorazowo) lub amoksycylinę (500 mg 3× dziennie 7 dni); tetracykliny są przeciwwskazane w ciąży i u dzieci poniżej 8. roku życia.

Krople/maści z antybiotykiem (np. erytromycyna) mogą być dodane objawowo do zmniejszenia wydzieliny, ale nie zastępują leczenia ogólnego.

Leczenie jaglicy

Na poziomie jednostkowym stosuje się te same antybiotyki co wyżej (najczęściej azytromycynę). W społecznościach endemicznych WHO rekomenduje strategię SAFE: masowe podawanie azytromycyny, chirurgię trichiasis, edukację w zakresie higieny twarzy oraz poprawę warunków wodno-sanitarnych.

Noworodki

Standardem jest leczenie ogólne i kontrola pediatryczna:

• Erytromycyna doustnie: 50 mg/kg m.c./dobę podzielone na 4 dawki przez 14 dni lub
• Azytromycyna doustnie: 20 mg/kg m.c./dobę przez 3 dni (alternatywnie, zgodnie z lokalnymi zaleceniami).

Noworodki leczone makrolidami wymagają czujności w kierunku rzadkich działań niepożądanych (np. przerostowe zwężenie odźwiernika). Konieczna jest kontrola pod kątem objawów zapalenia płuc.

W każdym wieku ważne jest monitorowanie gojenia. Jeśli objawy nie ustępują lub nawracają, lekarz rozważy powtórzenie badań, ocenę przestrzegania zaleceń i ewentualnych reinfekcji.

Pielęgnacja domowa i higiena

• Myj ręce przed i po dotykaniu okolic oczu. Używaj osobnych ręczników, często je pierz.
• Delikatnie oczyszczaj brzegi powiek jałową gazą zwilżoną przegotowaną wodą lub roztworem soli fizjologicznej; usuwaj wydzielinę od zewnętrznego do wewnętrznego kącika jednym pociągnięciem, każdorazowo nową gazą.
• Stosuj ciepłe okłady 2–4 razy dziennie po 5–10 minut dla złagodzenia dyskomfortu.
• Sztuczne łzy bez konserwantów mogą złagodzić podrażnienie (unikać preparatów wybielających naczynia).
• Wyrzuć stare kosmetyki do oczu, czyść pędzle, zrezygnuj z makijażu oczu do wyleczenia.
• Dbaj o higienę snu i przerwy ekranowe – mruganie nawilża powierzchnię oka.

Czego nie robić

• Nie stosuj na własną rękę kropli sterydowych ani znieczulających.
• Nie noś soczewek kontaktowych do czasu całkowitego wygojenia i uzyskania zgody lekarza.
• Nie używaj wspólnych ręczników, poduszek, kosmetyków do oczu.
• Nie przerywaj antybiotyku przed czasem, nawet jeśli objawy ustąpią.
• Nie pocieraj oczu – ryzyko pogorszenia stanu i szerzenia bakterii.

Możliwe powikłania

• Przewlekłe zapalenie spojówek, nawracające epizody.
• Zapalenie rogówki (keratitis), blizny, pannus, obniżenie ostrości wzroku.
• W jaglicy: bliznowacenie spojówek, entropium, trichiasis i ślepota.
• U noworodków: ryzyko zapalenia płuc wywołanego przez C. trachomatis.

Szybkie rozpoznanie i właściwe leczenie znacząco redukują ryzyko powikłań.

Profilaktyka i powrót do aktywności

Zapobieganie zakażeniu

• Bezpieczne zachowania seksualne: prezerwatywy, ograniczenie liczby partnerów, regularne testy w kierunku STI (szczególnie u osób < 25 lat oraz zmieniających partnerów).
• Higiena rąk i twarzy, nieużywanie wspólnych ręczników, dbałość o czystość pościeli.
• Prawidłowa pielęgnacja soczewek: czyszczenie, wymiana roztworu, nieprzekraczanie czasu noszenia, brak spania w soczewkach, regularna wymiana pojemniczka.
• W regionach endemicznych: realizacja strategii SAFE (chirurgia, antybiotyki, czysta twarz, infrastruktura wodno-sanitarna).

Powrót do pracy/szkoły i do soczewek

• Do pracy/szkoły możesz wrócić po rozpoczęciu skutecznego leczenia i wyraźnym zmniejszeniu wydzieliny (zwykle 24–48 h po antybiotyku ogólnym), przy zachowaniu higieny.
• Soczewki kontaktowe: wznów dopiero po całkowitym ustąpieniu objawów i kontroli u lekarza; wymień etui i rozważ nową parę soczewek.

Kiedy pilnie do lekarza?

• Silny ból oka, nagłe pogorszenie widzenia, nasilony światłowstręt.
• Bardzo obfita ropna wydzielina (podejrzenie rzeżączkowego zapalenia spojówek – stan nagły).
• Objawy u noworodka lub niemowlęcia.
• Noszenie soczewek kontaktowych z bólem oka (ryzyko zapalenia rogówki).
• Brak poprawy mimo leczenia lub nawracające objawy.

FAQ: najczęstsze pytania

Czy chlamydia oka jest zaraźliwa i jak długo?

Tak. Bakteria rozprzestrzenia się przez wydzielinę z oka, skażone ręce i przedmioty oraz podczas kontaktów seksualnych (przeniesienie z okolic narządów płciowych). Zaraźliwość maleje po wdrożeniu skutecznego leczenia i ustąpieniu wydzieliny – zwykle po 7–10 dniach.

Czy krople do oczu wystarczą, by wyleczyć chlamydialne zapalenie spojówek?

Nie. Standardem są antybiotyki doustne. Krople/maści mogą łagodzić dolegliwości, ale bez leczenia ogólnego często dochodzi do nawrotów.

Czy muszę leczyć partnera/partnerkę?

Tak, to kluczowe, aby uniknąć reinfekcji. Zaleca się leczenie wszystkich partnerów seksualnych z ostatnich 60 dni i wstrzemięźliwość seksualną do czasu zakończenia terapii.

Jak szybko zobaczę poprawę?

Pierwsze efekty pojawiają się zwykle w ciągu 48–72 godzin od rozpoczęcia antybiotyku. Pełne ustąpienie dolegliwości może zająć 1–2 tygodnie.

Czy chlamydia oka to to samo co jaglica?

Jaglica jest szczególną, przewlekłą postacią chlamydialnego zapalenia spojówek występującą endemicznie. W krajach rozwiniętych częściej spotyka się zapalenie wtrętowe związane z przeniesieniem bakterii z narządów płciowych.

Czy mogę zarazić się przez basen?

Samo pływanie w chlorowanej wodzie jest mało prawdopodobną drogą zakażenia. Ryzyko dotyczy raczej dzielenia ręczników, dotykania oczu brudnymi rękami czy używania wspólnych kosmetyków.

Czy dziecko urodzone przez cięcie cesarskie też jest zagrożone?

Ryzyko jest mniejsze niż przy porodzie drogami natury, ale nie zerowe (kontakt ze skażonymi wydzielinami może wystąpić). Standardem jest przesiew i leczenie zakażeń u kobiet w ciąży.

Podsumowanie

Chlamydia oka (chlamydialne zapalenie spojówek) to częsta, ale często nierozpoznawana przyczyna przewlekłego zapalenia spojówek. Rozwija się wskutek zakażenia bakteriami Chlamydia trachomatis i wymaga leczenia ogólnego antybiotykami. Szybka diagnostyka, właściwy schemat antybiotykowy, równoległe leczenie partnerów oraz dbałość o higienę oczu i soczewek pozwalają skutecznie przerwać łańcuch zakażenia i zapobiec powikłaniom. W regionach endemicznych kluczowa jest również poprawa warunków sanitarnych i realizacja strategii SAFE. W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub okulistą – to najszybsza droga do odzyskania komfortu widzenia i zdrowia oczu.

Źródła i dalsza lektura

• CDC. Sexually Transmitted Infections Treatment Guidelines: Chlamydial Infections. 2021 (aktualizowane). https://www.cdc.gov/std/treatment-guidelines/chlamydia.htm
• WHO. Trachoma. Fakty i strategia SAFE. https://www.who.int/health-topics/trachoma
• American Academy of Ophthalmology. Conjunctivitis Preferred Practice Pattern (aktualne wydania).
• ECDC. Chlamydia infection – technical reports (wytyczne europejskie).
• Rosenberg JB, et al. Adult Chlamydial Conjunctivitis: Clinical Features and Management. Ocular Surface – przegląd ekspercki.

Uwaga: Zalecenia terapeutyczne mogą się różnić w zależności od kraju i aktualizacji wytycznych. Zawsze stosuj się do zaleceń własnego lekarza.