Wątroba jest po lewej czy prawej stronie?

Wątroba znajduje się głównie po prawej stronie jamy brzusznej, tuż pod prawym łukiem żebrowym i przeponą. Największy, prawy płat zajmuje prawą okolicę podżebrową, natomiast mniejszy, lewy płat sięga w kierunku lewego podżebrza i nadbrzusza. Dlatego dolegliwości „od wątroby” najczęściej lokalizowane są po prawej stronie, choć niekiedy ból lub uczucie rozpierania może być odczuwane centralnie w nadbrzuszu.

Wyjątki od tej reguły są rzadkie. U osób z rzadkim ułożeniem narządów zwanym situs inversus wątroba może znajdować się po lewej stronie, ale to sytuacja wyjątkowa. Pamiętaj też, że sama wątroba rzadko „boli” – nie jest gęsto unerwiona czuciowo. Ból po prawej stronie częściej wynika z rozciągania torebki wątrobowej (np. szybkie powiększenie narządu), problemów z drogami żółciowymi (kamica, zapalenie), chorób jelit lub mięśniowo-szkieletowych.

Objawy, które mogą sugerować chorobę wątroby

Choroby wątroby przez długi czas mogą przebiegać bezobjawowo. Warto jednak znać sygnały ostrzegawcze:

• Przewlekłe zmęczenie, osłabienie, spadek tolerancji wysiłku.
• Ucisk lub dyskomfort w prawym podżebrzu, wzdęcia, uczucie pełności.
• Zażółcenie skóry i białkówek (żółtaczka), ciemny mocz, jasny stolec.
• Świąd skóry (często w chorobach cholestatycznych).
• Skłonność do siniaków, krwawień, pajączki naczyniowe.
• Obrzęki nóg, powiększenie obwodu brzucha (wodobrzusze), utrata masy mięśniowej.
• Zmiany nastroju, zaburzenia snu, splątanie – mogą sugerować encefalopatię wątrobową.

Jeśli objawy utrzymują się lub narastają, zgłoś się do lekarza rodzinnego lub hepatologa. Wczesna diagnostyka znacząco poprawia rokowanie.

Nowoczesna diagnostyka chorób wątroby

W ostatniej dekadzie diagnostyka wątroby przeszła rewolucję. Dostępne są czułe testy nieinwazyjne, zaawansowane obrazowanie i metody endoskopowe, które często pozwalają uniknąć biopsji. Oto najważniejsze elementy współczesnego podejścia.

Badania krwi i algorytmy nieinwazyjne

Podstawowe testy to ALT, AST, GGTP, ALP, bilirubina, albumina, czas protrombinowy/INR i morfologia. Coraz częściej wykorzystuje się też wskaźniki obliczeniowe do oceny włóknienia wątroby:

• FIB-4 i APRI – proste, oparte o ALT/AST, płytki krwi i wiek; pomocne w selekcji chorych do dalszej diagnostyki.
• Specjalistyczne panele (np. ELF) – łączą markery włóknienia, podnosząc precyzję oceny zwłóknienia.

Obrazowanie i elastografia

Badanie ultrasonograficzne (USG) pozostaje podstawą, ale jego możliwości znacząco wzrosły dzięki nowym technikom:

• Elastografia wątroby (np. FibroScan, elastografia fal poprzecznych SWE, MRE – elastografia rezonansu magnetycznego) – nieinwazyjny „pomiar twardości” narządu korelujący z włóknieniem.
• CEUS (USG z kontrastem), tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny z kontrastami specyficznymi dla wątroby – kluczowe w wykrywaniu i charakteryzacji zmian ogniskowych (HCC, naczyniaki, przerzuty).

Biopsja wątroby – kiedy nadal potrzebna?

Biopsja pozostaje złotym standardem oceny zaawansowania włóknienia i aktywności zapalnej, zwłaszcza gdy rozpoznanie jest niejasne lub konieczne jest potwierdzenie określonego typu choroby (np. autoimmunologicznej, cholestatycznej). Coraz częściej jednak można ją zastąpić złożonymi algorytmami i elastografią, ograniczając ryzyko powikłań.

Diagnostyka molekularna i serologiczna

Nowoczesne testy PCR i panele serologiczne służą do dokładnego rozpoznania i monitorowania WZW B, C i D. Badania genetyczne pomagają w wrodzonych chorobach wątroby (np. hemochromatoza HFE, choroba Wilsona, niedobór alfa-1-antytrypsyny), a także w raku dróg żółciowych – identyfikując mutacje możliwe do celowania farmakologicznego.

Endoskopia i radiologia interwencyjna

ERCP i EUS (endosonografia) umożliwiają diagnostykę i leczenie chorób dróg żółciowych (usuwanie kamieni, poszerzanie zwężeń, stentowanie). Radiologia interwencyjna oferuje biopsje, ablacje guzów, chemoembolizacje i zaawansowane zabiegi naczyniowe (np. TIPS).

Nowoczesne metody leczenia chorób wątroby

Leczenie zależy od etiologii, zaawansowania i chorób współistniejących. Poniżej przegląd aktualnych możliwości terapeutycznych w najważniejszych grupach schorzeń.

Wirusowe zapalenia wątroby (HBV, HCV, HDV)

• HCV: doustne, bezinterferonowe terapie o bezpośrednim działaniu (DAA) – np. sofosbuwir/velpataswir, glekaprewir/pibrentaswir – zapewniają trwałą odpowiedź wirusologiczną u >95% chorych, zwykle w 8–12 tygodni.
• HBV: nowoczesne analogi nukleozydowe/nukleotydowe (tenofowir, entekawir) skutecznie hamują replikację wirusa i cofają włóknienie. Badania nad terapiami ukierunkowanymi na „funkcjonalne wyleczenie” (np. siRNA, modulatory kapsydu, immunoterapie) postępują dynamicznie.
• HDV: w UE dostępny jest bulewirtyd – pierwszy lek celowany na WZW D, często stosowany z interferonem pegylowanym; wprowadzenie do schematu wymaga opieki ośrodka referencyjnego.

Choroby metaboliczne wątroby: MASLD/MASH (dawniej NAFLD/NASH)

Przemianowanie nomenklatury na MASLD (metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease) i MASH odzwierciedla kluczową rolę zaburzeń metabolicznych. Leczenie obejmuje:

• Redukcję masy ciała 7–10% (dieta śródziemnomorska, aktywność fizyczna) – najbardziej skuteczna interwencja spowalniająca włóknienie.
• Leki wspierające kontrolę metaboliczną: agonisty GLP-1 (semaglutyd, tirzepatyd – także z komponentą GIP), inhibitory SGLT2 w cukrzycy; wykazują korzystny wpływ na stłuszczenie i masę ciała.
• Resmetirom (agonista receptorów tarczycowych β) – w 2024 r. zatwierdzony w USA dla wybranych chorych z MASH i istotnym włóknieniem (F2–F3); wdrażanie terapii wymaga kwalifikacji w ośrodku hepatologicznym.
• Pioglitazon i witamina E – rozważane w indywidualnych przypadkach (z uwzględnieniem przeciwwskazań i profilu bezpieczeństwa).
• Chirurgia bariatryczna – skuteczna w ciężkiej otyłości, często prowadzi do regresji MASH i poprawy parametrów wątrobowych.

Choroby cholestatyczne: PBC i PSC

• PBC (pierwotna marskość żółciowa): kwas ursodeoksycholowy (UDCA) to terapia pierwszego rzutu; przy braku odpowiedzi – obeticholowy (OCA) lub fibraty (np. bezafibrat) jako uzupełnienie. Nowe leki modulujące szlaki FXR i PPAR są w zaawansowanych badaniach.
• PSC (pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych): leczenie objawowe i endoskopowe (poszerzanie zwężeń, stentowanie). Intensywne badania nad terapiami celowanymi, jednak w zaawansowanych stadiach przeszczepienie pozostaje jedyną metodą definitywnego leczenia.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH)

Standard to indukcja remisji glikokortykosteroidami (prednizon/prednizolon, u wybranych budesonid) i leczenie podtrzymujące azatiopryną. W opornych postaciach stosuje się mykofenolan, takrolimus lub cyklosporynę; terapia jest indywidualizowana i monitorowana pod kątem działań niepożądanych.

Choroba alkoholowa wątroby i ostra alkoholowa choroba wątroby

Najważniejsza jest trwała abstynencja i leczenie uzależnienia (psychoterapia, farmakoterapia – m.in. akamprozat, naltrekson; baclofen bywa preferowany w marskości). W ciężkim ostrym zapaleniu alkoholowym rozważa się glikokortykosteroidy; w wybranych ośrodkach stosuje się wczesne kwalifikacje do przeszczepienia u pacjentów z bardzo złym rokowaniem, przy ścisłych kryteriach.

Nowotwory wątroby: HCC i rak dróg żółciowych

Leczenie onkologiczne wątroby szybko ewoluuje, łącząc metody systemowe i miejscowe.

• HCC (rak wątrobowokomórkowy):
  • Leczenie miejscowe: ablacje mikrofalowe/RFA dla małych guzów, TACE (chemoembolizacja) lub TARE (radioembolizacja itrem-90) przy zmianach nieresekcyjnych, SBRT w wybranych sytuacjach.
  • Systemowe: immunoterapia skojarzona atezolizumab + bewacyzumab w 1. linii u chorych kwalifikujących się do leczenia; alternatywnie schemat durwalumab + tremelimumab (STRIDE). Kolejne linie: lenwatynib, sorafenib, regorafenib, kabozantynib, ramucyrumab (przy AFP ≥400), a także monoterapia przeciw-PD-1 w określonych wskazaniach.
  • Transplantacja wątroby: u chorych spełniających kryteria (np. mediolańskie) lub po skutecznym downstagingu.
• Rak dróg żółciowych (cholangiocarcinoma):
  • Chemioterapia gemcytabina + cisplatyna pozostaje standardem; dodanie durwalumabu poprawia przeżycie u części chorych.
  • Leczenia celowane dla wybranych mutacji: inhibitory FGFR2 (pemigatynib, infigratynib), inhibitor IDH1 (iwosidenib), terapie dla NTRK, BRAF V600E, HER2, a w MSI-H/dMMR – immunoterapia przeciw-PD-1.
  • Resekcja chirurgiczna, gdy możliwa, pozostaje jedyną potencjalnie radykalną metodą; zabiegi paliatywne (stenty) łagodzą żółtaczkę obturacyjną.

Powikłania marskości: nowoczesne metody wspomagające

• Nadciśnienie wrotne: TIPS (przezskórne zespolenie wrotno-układowe) w nawracających krwawieniach z żylaków i opornym wodobrzuszu.
• Encefalopatia wątrobowa: laktuloza i rifaksymina; w badaniach i praktyce klinicznej rośnie rola modyfikacji mikrobioty, w tym transplantacji mikrobioty kałowej w zapobieganiu nawrotom u wybranych pacjentów.
• Zespół wątrobowo-nerkowy (HRS-AKI): terlipresyna z albuminą jest standardem w wielu ośrodkach; alternatywnie noradrenalina w warunkach intensywnej terapii.
• Zaawansowana niewydolność wątroby: systemy wspomagania wątroby oparte na albuminie (np. MARS) jako pomost do przeszczepienia w wybranych sytuacjach.

Przeszczepienie wątroby – coraz bezpieczniejsze i skuteczniejsze

Transplantacja pozostaje terapią ratującą życie w niewydolności wątroby i zaawansowanej marskości. Postęp obejmuje:

• Perfuzję maszynową narządów (hipo- i normotermiczną), która poprawia jakość przeszczepów, zwłaszcza od dawców zwiększonego ryzyka i DCD.
• Rozszerzanie kryteriów kwalifikacji onkologicznej (downstaging HCC do kryteriów przeszczepowych) i szersze wykorzystanie przeszczepień od żywych dawców.
• Indywidualizację immunosupresji (takrolimus, mykofenolan, inhibitory mTOR) z naciskiem na minimalizację działań niepożądanych metabolicznych i nefrotoksyczności.

Chirurgia i techniki małoinwazyjne

Coraz więcej resekcji wątroby wykonuje się laparoskopowo lub z asystą robotyczną, co zmniejsza ból pooperacyjny, utratę krwi i skraca hospitalizację. Radiologiczne techniki przygotowawcze, jak embolizacja żyły wrotnej czy procedura ALPPS, pozwalają na bezpieczniejsze usuwanie dużych zmian u chorych z małą resztkową objętością wątroby.

Profilaktyka i styl życia – fundament leczenia wątroby

• Umiarkowanie lub abstynencja od alkoholu; w chorobach wątroby – zalecana całkowita abstynencja.
• Dieta śródziemnomorska, kontrola masy ciała, regularny ruch (150–300 min/tyg. umiarkowanej aktywności).
• Szczepienia przeciw WZW A i B u osób z przewlekłymi chorobami wątroby i grup ryzyka.
• Ostrożność z lekami i suplementami obciążającymi wątrobę (paracetamol – przestrzeganie dawek, zioła o niepewnej jakości).
• Regularne kontrole u lekarza i badania przesiewowe HCC u osób z marskością (USG co 6 miesięcy, często z AFP).

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Nie zwlekaj z konsultacją, jeśli:

• Odczuwasz narastający ból/ucisk po prawej stronie pod żebrami lub w nadbrzuszu, trwający powyżej kilku dni.
• Pojawiła się żółtaczka, ciemny mocz, jasne stolce lub silny świąd skóry.
• Masz krwawienia z przewodu pokarmowego, obrzęki, nagły przyrost obwodu brzucha.
• Występuje splątanie, senność, wymioty z domieszką krwi – to stany nagłe wymagające pilnej pomocy.

FAQ: najczęstsze pytania

Wątroba jest po lewej czy prawej stronie?

Po prawej stronie, pod prawym łukiem żebrowym. Mniejszy lewy płat sięga ku nadbrzuszu i lewemu podżebrzu.

Po której stronie boli wątroba?

Najczęściej dyskomfort odczuwany jest po prawej stronie lub w nadbrzuszu. Sama wątroba rzadko „boli”; ból częściej wynika z rozciągania torebki wątrobowej lub chorób dróg żółciowych.

Czy ból po prawej stronie zawsze oznacza chorobę wątroby?

Nie. Podobne dolegliwości może powodować kamica pęcherzyka żółciowego, choroba wrzodowa, zespół jelita drażliwego, schorzenia mięśniowo-szkieletowe czy płucne. Diagnostyka jest kluczowa.

Czy wątroba się regeneruje?

Tak, wątroba ma wyjątkowe zdolności regeneracyjne, ale przewlekłe uszkodzenie (np. alkohol, wirusy, stłuszczenie) prowadzi do nieodwracalnego włóknienia i marskości. Wczesne leczenie odwraca część zmian.

Jakie są najnowsze terapie w chorobach wątroby?

Beznterferonowe leki na HCV, nowoczesne analogi na HBV, bulewirtyd na HDV (w UE), leki metaboliczne i redukcja masy ciała w MASH (w tym resmetirom w USA), immunoterapia i terapie celowane w HCC i cholangiocarcinoma, zaawansowane metody miejscowe (TACE, TARE, ablacje), TIPS oraz coraz bezpieczniejsze przeszczepienia z perfuzją maszynową.