Czym są nawracające infekcje intymne i dlaczego wracają?

„Nawracające infekcje intymne” to zwykle powtarzające się epizody zapalenia pochwy i sromu, najczęściej o podłożu grzybiczym (kandydoza), bakteryjnym (bakteryjne zapalenie pochwy, BV) lub pierwotniakowym (rzęsistkowica). Za nawracające uznaje się zwykle ≥3 epizody w ciągu 12 miesięcy. Kluczem do skutecznego leczenia nie jest „jeden magiczny lek”, ale ustalenie przyczyny, dobranie schematu indukcyjnego (opanuj objawy) i podtrzymującego (zapobiegaj nawrotom), oraz adresowanie czynników ryzyka.

Typowe objawy to: świąd, pieczenie, upławy (białe, serowate w grzybicy; cienkie, szare o rybim zapachu w BV; pieniste, żółtozielone w rzęsistkowicy), dyskomfort podczas stosunku, czasem ból przy oddawaniu moczu. Ponieważ objawy się nakładają, samoleczenie „na wyczucie” często mija się z celem i utrwala nawroty.

Diagnostyka: zanim cokolwiek przepiszesz

Skuteczne i bezpieczne „przepisanie” leczenia zaczyna się od rozpoznania. W praktyce obejmuje to:

• Wywiad i badanie ginekologiczne – charakter upławów, świąd, zapach, związek z cyklem, nowy partner, antybiotyki, cukrzyca, ciąża, leki (np. inhibitory SGLT-2 zwiększają ryzyko kandydozy).
• Proste testy przyłóżkowe – pH pochwy (BV/rzęsistkowica zwykle pH >4,5; grzybica pH zwykle prawidłowe), „whiff test”, mikroskopia (w „mokrym rozmazie”).
• Badania laboratoryjne – testy NAAT (PCR) na rzęsistkowicę i panele „vaginitis” (Candida/BV/Trichomonas), posiew w kierunku Candida non‑albicans, ewentualnie cytologia wg wskazań.
• Badania pod kątem chorób przenoszonych drogą płciową (STI) – szczególnie przy nowym/niemonogamicznym partnerze.

U kobiet po menopauzie rozważ niedobór estrogenów (suchość, palenie, nawracające BV/UTI) – miejscowe estrogeny mogą być elementem terapii. Przy częstych nawrotach kandydozy sprawdź glikemię i wyklucz czynniki jatrogenne (np. częste antybiotyki).

Leki bez recepty: kiedy mają sens, a kiedy szkodzą

Farmakoterapia OTC bywa pomocna przy okazjonalnych, dobrze rozpoznanych epizodach, ale przy nawrotach łatwo popełnić błąd. Najczęściej dostępne:

Przeciwgrzybicze dopochwowe (np. klotrimazol)

• Pomocne przy typowej, sporadycznej kandydozie (C. albicans): globulki/kremy 1–7 dni.
• Przy nawrotach są często niewystarczające bez leczenia podtrzymującego, a przy BV/rzęsistkowicy będą nieskuteczne.

Probiotyki ginekologiczne

• Mogą wspierać odbudowę flory, ale dowody na zapobieganie nawrotom są mieszane. Wybieraj szczepy Lactobacillus, najlepiej w porozumieniu z lekarzem.

Żele/płyny „na odświeżenie”

• Unikaj irygacji pochwy – zaburzają mikrobiom i sprzyjają BV. Delikatna higiena zewnętrzna wystarczy.

Jeśli objawy utrzymują się >3 dni, nawracają lub towarzyszy im ból, gorączka, rybi zapach czy pieniste upławy – zrezygnuj z OTC i wykonaj diagnostykę.

Leki na receptę na nawracające infekcje intymne: co naprawdę działa

Poniżej podsumowanie sprawdzonych schematów opartych o aktualne wytyczne. Dobór leczenia wymaga rozpoznania przyczyny i oceny przeciwwskazań (ciąża, choroby wątroby, interakcje lekowe).

Kandydoza sromu i pochwy (grzybica), w tym nawrotowa

Co przepisać w indukcji (by wygasić objawy):

• Azol dopochwowo 7–14 dni (np. klotrimazol, ekonazol) lub
• Flukonazol doustnie 150 mg co 72 godziny w 3 dawkach (dzień 1, 4 i 7).

Co przepisać w podtrzymaniu (by zapobiec nawrotom):

• Flukonazol 150 mg raz w tygodniu przez 6 miesięcy. Jeśli nie tolerujesz doustnie – schematy dopochwowe „off-label” (np. klotrimazol 200 mg 2×/tydz.).

Gdy to nie Candida albicans (np. C. glabrata):

• Kwas borowy 600 mg dopochwowo raz dziennie przez 14–21 dni. Uwaga: nie w ciąży, nie połykać, przechowywać z dala od dzieci.
• Alternatywnie: nystatyna dopochwowo; w opornych przypadkach terapie recepturowe (np. flucytozyna + amfoterycyna B) – po konsultacji specjalistycznej.

Ważne: U ciężarnych stosuj wyłącznie miejscowe azole przez 7 dni. Doustnego flukonazolu unikaj w ciąży.

Bakteryjne zapalenie pochwy (BV), w tym nawracające

Co przepisać w leczeniu epizodu:

• Metronidazol 500 mg doustnie 2× dziennie przez 7 dni lub
• Metronidazol żel 0,75% 5 g dopochwowo 1× dziennie przez 5 dni lub
• Krem klindamycynowy 2% dopochwowo na noc przez 7 dni.

Co przepisać w nawrotach (schematy supresyjne):

• Metronidazol żel 0,75%: 5 g dopochwowo 2× w tygodniu przez 4–6 miesięcy, lub
• Strategia „trójstopniowa”: metronidazol doustnie 7 dni → kwas borowy 600 mg dopochwowo raz dziennie przez 21 dni → metronidazol żel 2×/tydz. przez 4–6 miesięcy.
• Alternatywa: seknidazol 2 g jednorazowo (granulki doustne) – wygodne, chętnie stosowane w niektórych krajach.

Wskazówki: W BV rutynowo nie leczy się partnerów. Unikaj alkoholu z nitroimidazolami (metronidazol/tinidazol). Wybierz bawełnianą bieliznę, unikaj irygacji.

Rzęsistkowica (Trichomonas vaginalis)

Co przepisać:

• Kobiety: metronidazol 500 mg doustnie 2× dziennie przez 7 dni (preferowane), alternatywnie 2 g jednorazowo.
• Alternatywne: tinidazol 2 g jednorazowo.

Koniecznie: leczenie wszystkich partnerów seksualnych, wstrzemięźliwość do zakończenia terapii, kontrolne badanie po ~3 miesiącach (NAAT), bo nawroty są częste. W ciąży lecz metronidazolem, unikaj tinidazolu.

Infekcje mieszane (np. BV + grzybica)

U części pacjentek współistnieją jednocześnie BV i kandydoza. Wówczas trzeba leczyć oba komponenty, zwykle w sekwencji: najpierw antybiotyk na BV (np. metronidazol), a następnie/naprzemiennie azol na kandydozę (dopuszcza się łączenie, jeśli tolerowane). Po etapie ostrym rozważ schemat supresyjny odpowiedni do dominującej przyczyny nawrotów.

Trudne przypadki: o czym jeszcze pamiętać

Po menopauzie i w laktacji

Niedobór estrogenów zmienia pH i mikrobiom, sprzyjając BV i dolegliwościom urogenitalnym. Estrogeny dopochwowe (czopki, krem) mogą znacząco poprawić sytuację i ograniczyć nawroty. W laktacji dobieraj leczenie miejscowe i bezpieczne dla karmienia.

Cukrzyca i leki wpływające na glikemię

Słabo kontrolowana glikemia sprzyja kandydozie. Leki z grupy SGLT‑2 zwiększają ryzyko nawracających zakażeń drożdżakowych – nie zawsze wymagają odstawienia, ale plan supresyjny (np. flukonazol tygodniowo) bywa potrzebny.

Nawracające UTI a „infekcje intymne”

Pieczenie przy mikcji i częstomocz mogą sugerować zakażenie dróg moczowych, a nie pochwę. W UTI stosuje się inne leki (np. nitrofurantoina, fosfomycyna) i inne strategie profilaktyki (m.in. methenamine hippurate, estrogeny dopochwowe po menopauzie). Nie myl schorzeń – wykonaj badanie ogólne i posiew moczu przy wątpliwościach.

Rzadkie rozpoznania

Deskwamacyjne zapalenie pochwy, zapalenie cytolityczne czy przetrwałe infekcje C. glabrata wymagają indywidualizacji i często leczenia recepturowego oraz kontroli u ginekologa/dermatologa.

Kiedy pilnie do lekarza i czego nie robić

• Silny ból podbrzusza, gorączka, wymioty, ból podczas stosunku – ryzyko stanu zapalnego miednicy.
• Ciąża i objawy infekcji intymnej.
• Nawracające objawy mimo leczenia OTC lub nawrót do 2–3 tygodni.
• Nowy partner seksualny, podejrzenie STI (upławy pieniste/ropne, krwawienia kontaktowe).
• Choroby przewlekłe lub obniżona odporność (HIV, chemioterapia, sterydoterapia).

Nie stosuj wielokrotnie tej samej terapii „w ciemno”. Nie przerywaj antybiotyku wcześniej mimo ustąpienia objawów. Nie używaj irygacji i „detoksów” pochwy.

Profilaktyka: jak zmniejszyć ryzyko nawrotów

• Higiena: delikatne mycie zewnętrznych okolic, brak irygacji. Oddychająca, bawełniana bielizna, unikanie bardzo obcisłej odzieży.
• Seks: prezerwatywy redukują BV i STI; unikaj zapachowych lub drażniących lubrykantów.
• Antybiotyki: stosuj tylko gdy konieczne; po kuracji zadbaj o mikrobiom (probiotyki – opcjonalnie).
• Glikemia i hormony: kontrola cukrzycy, rozważ estrogeny dopochwowe po menopauzie.
• Nawilżenie i bariera: przy suchości (po porodzie, w laktacji, po menopauzie) stosuj nawilżacze/intymne emolienty, by ograniczyć mikrourazy.
• Nawyki: zmiana mokrej odzieży po treningu/pływaniu, unikanie codziennych wkładek higienicznych, które zatrzymują wilgoć.

Najczęstsze błędy w leczeniu nawracających infekcji intymnych

• „Zawsze to sama grzybica” – BV i rzęsistkowica to częste przyczyny nawrotów, wymagają antybiotyku/chemioterapeutyku, nie azolu.
• Przerywanie leczenia po poprawie – sprzyja nawrotom.
• Brak leczenia partnera przy rzęsistkowicy – źródło reinfekcji.
• Ignorowanie czynników ryzyka (glikemia, hormony, antybiotyki, irygacje).
• Zbyt częsty flukonazol „na własną rękę” – ryzyko oporności, interakcji (np. z warfaryną), obciążenie wątroby.
• Kwas borowy bez nadzoru – skuteczny, ale toksyczny po połknięciu i przeciwwskazany w ciąży.

FAQ: najczęściej zadawane pytania

Co przepisać na nawracające infekcje intymne „od razu”?

Najpierw ustal przyczynę. Najczęstsze schematy to: flukonazol indukcyjnie (3 dawki) + raz w tygodniu przez 6 miesięcy przy nawracającej kandydozie; metronidazol (doustnie lub żel) + terapia supresyjna 2×/tydz. przy nawracającym BV; metronidazol 7 dni i leczenie partnerów przy rzęsistkowicy.

Czy probiotyki zapobiegają nawrotom?

Mogą wspierać mikrobiom, ale dowody są nierówne. W BV obiecujące są preparaty z Lactobacillus po antybiotyku, jednak nie zastępują leczenia supresyjnego, gdy wskazane.

Czy partner musi być leczony?

Tak w rzęsistkowicy. Nie rutynowo w BV ani w kandydozie, chyba że partner ma objawy (balanitis), a u Was dochodzi do częstych reinfekcji.

Jestem w ciąży. Co mogę dostać na receptę?

W kandydozie – tylko azole miejscowo 7 dni. BV i rzęsistkowicę lecz metronidazolem zgodnie ze wskazaniami. Unikaj flukonazolu doustnie i kwasu borowego.

Kiedy zrobić badania?

Przy nawrotach, nieskutecznym leczeniu OTC, nietypowych upławach/zapachu, bólu, ciąży, nowych partnerach seksualnych. Przy nawracającej kandydozie – rozważ posiew i typowanie gatunku.

Podsumowanie: skuteczna recepta to ta, która trafia w przyczynę

Nawracające infekcje intymne wymagają podejścia „diagnostyka → indukcja → podtrzymanie → profilaktyka”. W grzybicy sprawdzają się schematy flukonazolu z utrzymaniem tygodniowym; w BV – metronidazol (doustnie lub żel) i supresja 2×/tydz. przez kilka miesięcy; w rzęsistkowicy – metronidazol 7 dni z leczeniem partnerów. Unikaj irygacji, zadbaj o mikrobiom i czynniki ryzyka (glikemia, hormony, antybiotyki).

Najlepszą „receptą” jest indywidualizacja terapii na podstawie badania i testów. Skonsultuj się z lekarzem, zwłaszcza w ciąży, przy chorobach przewlekłych albo gdy objawy wracają mimo leczenia.