Czym jest angina i skąd się bierze?

Angina to ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. Może mieć podłoże wirusowe (najczęściej) lub bakteryjne. Gdy przyczyną są paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes), mówimy o anginie paciorkowcowej. To właśnie wtedy antybiotyk bywa potrzebny, aby skrócić czas objawów, ograniczyć szerzenie się zakażenia i zapobiec powikłaniom, takim jak ropień okołomigdałkowy czy – rzadko – gorączka reumatyczna.

Objawy typowe dla anginy paciorkowcowej to: nagły, silny ból gardła, wysoka gorączka, bolesne powiększenie węzłów chłonnych na szyi, brak kaszlu oraz ropne naloty na migdałkach. Z kolei katar, chrypka i kaszel częściej sugerują wirusową przyczynę zapalenia, przy której antybiotyki nie pomagają.

Jak lekarz rozpoznaje anginę? Badanie, skale i testy

Podstawą jest wywiad i badanie fizykalne. Aby oszacować prawdopodobieństwo zakażenia paciorkowcowego, lekarz może posłużyć się skalą Centora/McIsaaca (uwzględnia m.in. gorączkę, brak kaszlu, naloty na migdałkach, wiek). Gdy punktacja jest pośrednia, pomocny bywa szybki test antygenowy (RADT) lub wymaz z gardła do posiewu.

Warto wiedzieć: samo badanie CRP nie służy rutynowo do różnicowania anginy wirusowej i bakteryjnej – decyzje lepiej opierać na objawach i testach z gardła.

Kiedy na anginę lekarz przepisuje antybiotyk?

Antybiotyk jest zalecany, gdy:

• prawdopodobieństwo anginy paciorkowcowej jest wysokie na podstawie objawów i badania,
• test szybki na paciorkowce lub posiew jest dodatni,
• występują ciężkie objawy lub powikłania (np. ropień okołomigdałkowy),
• pacjent należy do grup ryzyka powikłań i korzyść z antybiotykoterapii przeważa nad ryzykiem.

Przy wirusowej anginie (najczęstszym scenariuszu) antybiotyki nie skracają choroby i mogą zaszkodzić, dlatego lekarz stawia na leczenie objawowe.

Jakie antybiotyki na anginę przepisuje lekarz? Najczęstsze schematy

Pierwszym wyborem w anginie paciorkowcowej są od lat penicyliny. Paciorkowce grupy A pozostają na nie wrażliwe. Alternatywy dobiera się przy uczuleniu na penicyliny lub innych przeciwwskazaniach. Poniżej najczęściej stosowane substancje i ogólne zasady ich użycia.

1) Fenoksymetylopenicylina (penicylina V) – standard pierwszego wyboru

Klasyczny, sprawdzony antybiotyk na anginę paciorkowcową. Typowy czas terapii to 10 dni. Taka długość leczenia minimalizuje ryzyko nawrotu i powikłań. W razie problemów z połykaniem tabletek istnieją formy płynne.

2) Benzatynowa penicylina G – zastrzyk domięśniowy

Jednorazowy zastrzyk może być rozważany u osób, które nie są w stanie przyjmować leków doustnie lub mogą mieć trudność z dokończeniem kuracji. Zapewnia długotrwałe stężenie leku bez konieczności codziennego dawkowania.

3) Amoksycylina

Również skuteczna przeciwko paciorkowcom, z wygodnym dawkowaniem. Typowa długość terapii to 10 dni. Uwaga: przy podejrzeniu mononukleozy zakaźnej (np. bardzo nasilony obrzęk migdałków, powiększenie węzłów, powiększona śledziona) lekarz zwykle unika aminopenicylin (amoksycyliny/ampicyliny), bo mogą wywołać charakterystyczną wysypkę niezwiązaną z alergią.

4) Cefalosporyny (np. cefaleksyna, cefadroksyl)

Stosowane jako alternatywa przy braku natychmiastowej (anafilaktycznej) alergii na penicyliny lub w przypadku nawrotów. Kuracja trwa zwykle 10 dni.

5) Makrolidy (np. azytromycyna, klarytromycyna)

Opcja dla osób z alergią na penicyliny. Azytromycyna bywa podawana w schemacie 3–5 dni, klarytromycyna najczęściej 10 dni. W niektórych regionach obserwuje się oporność paciorkowców na makrolidy, dlatego lekarz rozważa lokalne dane i okoliczności kliniczne.

6) Klindamycyna

Skuteczna m.in. u osób z nawracającą anginą paciorkowcową lub przy uczuleniu na beta-laktamy. Zwykle stosowana przez 10 dni.

Wybór konkretnego leku, dawki i długości terapii zależy od wieku, masy ciała, chorób towarzyszących, leków przyjmowanych równolegle, ciężkości objawów, wyniku testów oraz potencjalnych działań niepożądanych. Dlatego w praktyce postępuj zgodnie z zaleceniem lekarza i nie modyfikuj dawki na własną rękę.

Leczenie objawowe anginy: co na ból gardła i gorączkę?

Niezależnie od etiologii, kluczowe jest łagodzenie dolegliwości i wspieranie organizmu w walce z infekcją. Lekarz może zalecić:

• Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe: paracetamol lub ibuprofen. Dobór zależy od wieku, chorób towarzyszących i tolerancji żołądka. U dzieci nie stosuj aspiryny (ryzyko zespołu Reye’a).
• Środki miejscowe: aerozole, roztwory do płukania (np. sól fizjologiczna), pastylki o działaniu przeciwbólowym/przeciwzapalnym (np. z benzydaminą). Działają przede wszystkim łagodząco, nie leczą przyczyny.
• Nawodnienie i wypoczynek: ciepłe płyny, miękkie pokarmy, unikanie dymu tytoniowego i alkoholu. Nawilżanie powietrza może zmniejszyć drapanie w gardle.
• Glikokortykosteroid w jednorazowej dawce (np. deksametazon) bywa rozważany przy bardzo nasilonym bólu i obrzęku – decyzję podejmuje lekarz po ocenie przeciwwskazań.
• Probiotyk podczas antybiotykoterapii może zmniejszyć ryzyko biegunki poantybiotykowej. Najczęściej używane szczepy to Lactobacillus rhamnosus GG lub Saccharomyces boulardii. Stosuj zgodnie z informacją na ulotce.

Ile trwa leczenie anginy i kiedy wracać do lekarza?

Wirusowe zapalenie gardła trwa zwykle 3–7 dni i ustępuje samoistnie. Angina paciorkowcowa poprawia się szybko po włączeniu skutecznego antybiotyku, ale pełna kuracja trwa zwykle 10 dni, z wyjątkiem krótszych schematów (np. azytromycyna).

Skontaktuj się ponownie z lekarzem, jeśli:

• gorączka lub nasilony ból utrzymują się ponad 48–72 godziny mimo leczenia,
• pojawi się trudność w otwieraniu ust (szczękościsk), ślinienie, jednostronny silny ból gardła, chrapliwy głos lub ból ucha po tej samej stronie – mogą to być objawy ropnia okołomigdałkowego,
• wystąpi wysypka drobnoplamkowa (możliwa szkarlatyna) lub nasilona pokrzywka/obrzęk po pierwszej dawce leku (podejrzenie alergii),
• nie możesz przyjmować płynów i grozi Ci odwodnienie,
• po zakończeniu kuracji dolegliwości szybko wracają.

W razie objawów zagrożenia drożności dróg oddechowych (narastająca duszność, trudności w oddychaniu, niemożność przełykania śliny, sinica) wezwij pilnie pomoc medyczną.

Angina u dzieci, w ciąży i podczas karmienia piersią

Dzieci

U dzieci poniżej 3. roku życia paciorkowcowa angina jest rzadsza, a dominują infekcje wirusowe. Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe dobiera się do masy ciała. Unikaj aspiryny. Antybiotyki dobiera lekarz – najczęściej penicyliny w syropie. Szczególnie ważne jest nawadnianie i monitorowanie, czy dziecko oddaje mocz i nie ma objawów odwodnienia.

Ciąża i karmienie piersią

Penicyliny i cefalosporyny są zwykle uznawane za bezpieczne w ciąży i w laktacji. Azytromycyna czy klindamycyna bywają stosowane, gdy korzyści przeważają nad ryzykiem i istnieją wskazania. Zawsze poinformuj lekarza o ciąży lub karmieniu piersią. Większość antybiotyków stosowanych w anginie nie obniża skuteczności antykoncepcji hormonalnej, ale biegunka i wymioty mogą zaburzać wchłanianie – w razie dolegliwości stosuj dodatkowe zabezpieczenie.

Angina wirusowa a bakteryjna – jak je odróżnić?

Nie ma w 100% pewnego objawu „na oko”, ale typowy obraz jest pomocny:

• Wirusowa: katar, kaszel, chrypka, zapalenie spojówek, afty/pleśniawki; ból gardła bywa mniej punktowy.
• Bakteryjna (paciorkowcowa): nagły, silny ból gardła, gorączka, brak kaszlu, powiększone i bolesne węzły szyjne, naloty ropne na migdałkach.

Przy wątpliwościach lekarz wykona szybki test z gardła lub pobierze wymaz do posiewu – to najszybsza i najpewniejsza droga do decyzji o antybiotyku.

Najczęstsze błędy w leczeniu anginy

• Samodzielne rozpoczynanie lub przerywanie antybiotyku bez konsultacji. To zwiększa ryzyko oporności bakterii i nawrotów.
• Stosowanie amoksycyliny przy podejrzeniu mononukleozy – grozi wysypką polekową. Rozpoznanie powinien potwierdzić lekarz.
• Nieskuteczne „antybiotyki miejscowe” w pastylkach czy sprayach – nie zastępują terapii ogólnoustrojowej przy anginie paciorkowcowej.
• „Profilaktyczny” antybiotyk przy typowo wirusowym przeziębieniu z bólem gardła – nie skraca choroby, zwiększa ryzyko działań niepożądanych.
• Brak wymiany szczoteczki do zębów po 24–48 h skutecznej antybiotykoterapii – to drobny, ale praktyczny krok ograniczający reinfekcję.

Jak zapobiegać anginie i jej nawrotom?

• Myj ręce i unikaj bliskiego kontaktu z osobami chorymi.
• Nie dziel się sztućcami, kubkami, balsamami do ust.
• Po rozpoczęciu antybiotyku wymień szczoteczkę do zębów po 1–2 dniach.
• W przypadku nawrotowych angin lekarz może rozważyć szerszą diagnostykę lub skierować do laryngologa (czasem kwalifikacja do tonsillektomii według kryteriów Paradise).

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy antybiotyk na anginę jest zawsze potrzebny?

Nie. Większość bólów gardła ma podłoże wirusowe i nie wymaga antybiotyku. O antybiotykoterapii decyduje lekarz na podstawie objawów i testów.

Po ilu godzinach od antybiotyku przestaję zarażać?

Najczęściej po 24 godzinach skutecznej antybiotykoterapii chory jest znacząco mniej zakaźny. Warunkiem jest ustępowanie gorączki i poprawa samopoczucia.

Jak długo brać antybiotyk na anginę?

Standard to 10 dni (np. penicylina V, cefalosporyny, klarytromycyna, klindamycyna). Azytromycyna bywa krócej (3–5 dni). Zawsze stosuj się do zaleceń lekarza.

Czy trzeba robić kontrolny wymaz po leczeniu?

Rutynowo – nie, jeśli objawy ustąpiły. Kontrolne badania rozważa się przy nawrotach lub braku poprawy.

Czy mogę pić alkohol podczas antybiotyku?

Umiarkowany alkohol nie wchodzi istotnie w interakcje z większością leków stosowanych w anginie (np. penicyliny, cefalosporyny, makrolidy), ale może nasilać odwodnienie i opóźniać zdrowienie. Zawsze sprawdź ulotkę i zachowaj umiar.

Czy antybiotyk osłabia antykoncepcję?

Większość antybiotyków stosowanych na anginę nie obniża skuteczności tabletek antykoncepcyjnych. Uwaga na biegunkę/wymioty – mogą zaburzyć wchłanianie; wtedy stosuj dodatkowe zabezpieczenie.

Domowe sposoby na anginę – czy działają?

Ciepłe płyny, miód (po 1. r.ż.), płukanki z soli i odpoczynek łagodzą objawy. Nie zastąpią antybiotyku przy potwierdzonej anginie paciorkowcowej.

Podsumowanie: co lekarz przepisuje na anginę?

W anginie paciorkowcowej lekarz najczęściej przepisuje penicylinę V na 10 dni albo jednorazową penicylinę benzatynową w zastrzyku; alternatywnie amoksycylinę, cefalosporynę lub – przy alergii – makrolid czy klindamycynę. Uzupełniająco zleca leki na ból i gorączkę, płukanki oraz zaleca odpoczynek i nawodnienie. Antybiotyk nie jest potrzebny w wirusowym zapaleniu gardła. Zawsze warto potwierdzić rozpoznanie testem lub wymazem, a kurację dokończyć zgodnie z zaleceniem.

Jeśli masz nasilone objawy, trudności z oddychaniem lub przełykaniem, wysypkę po leku, nawracające infekcje albo choroby przewlekłe – skontaktuj się z lekarzem. Ten artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady medycznej.