Szybkie podsumowanie (TL;DR)

• Na napad migreny najczęściej skuteczne są: NLPZ (np. ibuprofen, naproksen), paracetamol oraz triptany (np. sumatryptan, ryzatryptan). U części osób działa rimegepant (antagonista CGRP) – w UE zatwierdzony zarówno doraźnie, jak i profilaktycznie.
• Jeśli napadom towarzyszą nudności/wymioty, pomocne są leki przeciwwymiotne (np. metoklopramid). Wczesne przyjęcie leku poprawia skuteczność.
• Profilaktyka jest rozważana, gdy masz ≥4 dni z migreną/miesiąc, napady są bardzo dokuczliwe lub leki doraźne nie działają. Opcje: przeciwciała anty‑CGRP (erenumab, fremanezumab, galcanezumab, eptinezumab), gepanty (atogepant, rimegepant), onabotulinumtoxinA (w migrenie przewlekłej) oraz klasyczne leki (beta‑blokery, topiramat, flunaryzyna, amitryptylina, wenlafaksyna, kandesartan).
• Unikaj opioidów i barbituranów — słaba skuteczność i duże ryzyko nadużywania. Ogranicz leki doraźne, aby nie przekroczyć progów ryzyka MOH (zwykle ≤10 dni/mies. dla triptanów/ergotów; ≤15 dni/mies. dla NLPZ/paracetamolu).

Podstawy leczenia migreny: co, kiedy i jak

Migrena to pierwotny ból głowy charakteryzujący się napadowym, pulsującym bólem (często jednostronnym), nadwrażliwością na światło i dźwięk oraz nudnościami. W leczeniu liczy się przede wszystkim dobór właściwej klasy leków, wczesne przyjęcie dawki w czasie napadu oraz unikanie nadużywania.

Leczenie doraźne: co wziąć podczas napadu

NLPZ i paracetamol

NLPZ (np. ibuprofen, naproksen, kwas acetylosalicylowy) oraz paracetamol to podstawowe, dobrze przebadane leki na napad migreny. Badania pokazują, że odpowiednio wcześnie podane potrafią znacząco zmniejszyć ból i towarzyszące objawy. U części pacjentów lepsze wyniki dają połączenia (np. aspiryna + paracetamol + kofeina).

Na co uważać: NLPZ mogą podrażniać żołądek i wpływać na nerki; kwas acetylosalicylowy nie jest zalecany w III trymestrze ciąży i u dzieci z powodu ryzyka zespołu Reye’a. Paracetamol jest bezpieczniejszy dla żołądka, ale w nadmiarze obciąża wątrobę.

Leki przeciwwymiotne i prokinetyczne

W napadzie migreny dochodzi do gastroparezy (spowolnionego opróżniania żołądka), co pogarsza wchłanianie leków. Dodanie metoklopramidu lub domperydonu może zmniejszyć nudności i poprawić skuteczność leku przeciwbólowego.

Triptany

Triptany (agonisty 5‑HT1B/1D) to klasa leków zaprojektowanych specjalnie do leczenia napadów migreny. Najczęściej stosowane: sumatryptan, ryzatryptan, zolmitryptan, eletryptan, almotryptan, naratryptan, frowatryptan. Różnią się szybkością działania i czasem półtrwania:

• Szybkie (np. sumatryptan, ryzatryptan, zolmitryptan, eletryptan): dobre na szybkie przerwanie silnego bólu.
• Długodziałające (frowatryptan, naratryptan): wolniejszy początek, ale mniejsza skłonność do nawrotu bólu.
• Formy alternatywne: aerozol donosowy, zastrzyk podskórny (np. sumatryptan) — gdy są wymioty lub potrzeba szybkiego działania.

Gepanty i ditany: nowoczesne opcje

Gepanty to doustni antagoniści receptora CGRP. W UE rimegepant jest zarejestrowany do leczenia doraźnego i profilaktycznego migreny u dorosłych. Atogepant jest wskazany do profilaktyki. Ubrogepant (doraźny) ma rejestrację m.in. w USA, ale nie w UE.

Ditany (np. lasmiditan) działają na receptory 5‑HT1F i nie kurczą naczyń; mogą być użyteczne przy przeciwwskazaniach naczyniowych do triptanów. Uwaga: w UE brak dopuszczenia tego leku; obowiązuje w USA. Ditany mogą upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów przez określony czas po przyjęciu.

Ergotaminy i dihydroergotamina

Ergotamina i dihydroergotamina (DHE) były stosowane przed erą triptanów. DHE (iniekcje/areozol) może być skuteczna w opornych napadach i stanach migrenowych, ale dostępność jest ograniczona, a profil działań niepożądanych mniej korzystny. Wymagają ścisłej kontroli lekarskiej.

Co z opioidami i barbituranami?

Nie zaleca się opioidów ani preparatów z butalbitalem w migrenie. Dają gorsze wyniki, obarczone są ryzykiem uzależnienia i zwiększają ryzyko MOH. Powinny być unikane.

Porównanie: doraźne leki na migrenę

Leczenie profilaktyczne: jak zmniejszyć liczbę napadów

Profilaktykę migreny rozważa się, gdy:

• Występuje ≥4 dni z migreną/miesiąc lub napady są bardzo nasilone/utrudniające funkcjonowanie.
• Leki doraźne są nieskuteczne, źle tolerowane lub istnieje ryzyko nadużywania.
• Współistnieją choroby, które profilaktyka może również korzystnie wpływać (np. nadciśnienie — kandesartan, lęk/depresja — amitryptylina/wenlafaksyna).

Terapie ukierunkowane na CGRP

Białko CGRP odgrywa kluczową rolę w patofizjologii migreny. Mamy dwie grupy leków celujących w ten szlak:

• Przeciwciała monoklonalne anty‑CGRP/anty‑CGRP‑R: erenumab, fremanezumab, galcanezumab (podskórnie co 4 tyg. lub co 12 tyg., zależnie od preparatu) oraz eptinezumab (dożylnie co 12 tyg.). Skuteczne w migrenie epizodycznej i przewlekłej, z korzystnym profilem bezpieczeństwa i szybkim początkiem działania (zwłaszcza eptinezumab).
• Gepanty doustne: atogepant (profilaktyka) i rimegepant (profilaktyka i doraźnie). Działają szybko, są wygodne i dobrze tolerowane.

Minusem może być koszt oraz dostępność refundacji. Działania niepożądane zwykle łagodne (zaparcia — częściej z erenumabem; reakcje w miejscu iniekcji; rzadziej nadciśnienie). Konieczna kontrola wg zaleceń lekarza.

OnabotulinumtoxinA (toksyna botulinowa typu A)

Skuteczna w migrenie przewlekłej (≥15 dni bólu głowy/mies., z czego ≥8 to dni migrenowe). Podawana co 12 tygodni w standardowym schemacie iniekcji (PREEMPT). Zmniejsza częstość i nasilenie napadów, poprawiając jakość życia. Nie działa w migrenie epizodycznej.

Klasyczne leki profilaktyczne

• Beta‑blokery: propranolol, metoprolol. Dobre u pacjentów z nadciśnieniem, tachykardią lub lękiem. Przeciwwskazania: astma, bradykardia.
• Antagoniści kanału wapniowego: flunaryzyna (może powodować przyrost masy i senność).
• Leki przeciwpadaczkowe: topiramat (skuteczny, ale uwaga na parestezje, zaburzenia koncentracji; przeciwwskazany w ciąży), kwas walproinowy/walproinian (skuteczny, przeciwwskazany w ciąży i u kobiet planujących ciążę ze względu na wysoką teratogenność).
• Leki przeciwdepresyjne: amitryptylina (korzyści przy bezsenności, bólu przewlekłym), wenlafaksyna (opcja przy lęku/depresji).
• Sartany/ACE‑I: kandesartan (dowody dobre), lizynopryl (nie w ciąży).

Wybór leku zależy od profilu pacjenta, chorób współistniejących i preferencji. Ocena skuteczności zwykle po 8–12 tygodniach; celem jest redukcja dni migrenowych o ≥50% (lub ≥30% w migrenie przewlekłej).

Suplementy i strategie niefarmakologiczne z dowodami

• Magnez (np. cytrynian): pomocny w profilaktyce, zwłaszcza przy migrenie z aurą.
• Ryboflawina (wit. B2) i koenzym Q10: umiarkowane dowody na redukcję częstości napadów.
• CBT, techniki relaksacyjne, regularny sen, aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności — ważne elementy planu.
• Neuromodulacja (wybrane urządzenia nieinwazyjne, np. przezskórna stymulacja nerwu trójdzielnego, nerwu błędnego, TMS) — opcje dla niektórych pacjentów; dostępność w Polsce ograniczona.

Szczególne sytuacje: aura, ciąża i karmienie

Migrena z aurą vs bez aury

W leczeniu doraźnym stosuje się podobne klasy leków, ale triptanów nie przyjmujemy w fazie aury (przed wystąpieniem bólu). W migrenie z aurą wyższe jest też ryzyko udaru u kobiet palących i stosujących doustną antykoncepcję estrogenową — to temat do omówienia z lekarzem.

Ciąża

• Paracetamol jest zazwyczaj preferowanym lekiem przeciwbólowym w ciąży.
• NLPZ: unikać w III trymestrze; w I–II trymestrze rozważać krótkotrwale po konsultacji.
• Triptany: najwięcej danych dotyczy sumatryptanu; wydaje się stosunkowo bezpieczny, ale decyzja należy do lekarza.
• Ergotaminy i walproinian: przeciwwskazane.
• Profilaktyka: preferowane opcje niefarmakologiczne; farmakoterapia tylko gdy korzyści przeważają (indywidualna decyzja).

Karmienie piersią

• Ibuprofen i paracetamol: zwykle zgodne z karmieniem.
• Sumatryptan: uważany za kompatybilny; w razie wątpliwości można rozważyć przerwę w karmieniu po dawce zgodnie z zaleceniami lekarza.
• Ergoty: przeciwwskazane.

Nadużywanie leków a migrena (MOH)

MOH (medication overuse headache) to przewlekłe bóle głowy spowodowane zbyt częstym używaniem leków doraźnych. Aby zmniejszyć ryzyko:

• Stosuj triptany/ergoty/opioidy nie częściej niż ok. 10 dni/miesiąc.
• Stosuj NLPZ/paracetamol nie częściej niż ok. 15 dni/miesiąc.
• Jeśli potrzebujesz leków częściej — to sygnał do rozważenia profilaktyki i konsultacji specjalistycznej.

Prowadź dzienniczek bólu głowy, by śledzić częstość stosowania leków i skuteczność terapii.

Najczęstsze pytania (FAQ)

Czy paracetamol pomaga na migrenę?

Tak — u części osób szczególnie we wczesnej fazie napadu i przy lżejszych bólach. Skuteczność bywa niższa niż silniejszych NLPZ/triptanów. Preparaty z kofeiną mogą zwiększyć skuteczność.

Triptan czy gepant — co wybrać?

Triptany mają długą historię skuteczności i szybkie działanie, ale mają przeciwwskazania naczyniowe. Gepanty (np. rimegepant) nie kurczą naczyń i mogą być lepsze dla osób nietolerujących triptanów lub z przeciwwskazaniami. O wyborze decyduje lekarz, biorąc pod uwagę Twój profil i dostępność.

Czy można łączyć leki na napad?

Często tak: np. NLPZ + lek przeciwwymiotny lub triptan + NLPZ w celu redukcji nawrotu bólu. Unikaj podwajania tej samej klasy (np. dwóch triptanów jednocześnie) i łączenia triptanu z ergotem.

Kiedy iść do lekarza?

• Masz ≥4 dni migreny w miesiącu lub napady są bardzo nasilone.
• Leki doraźne przestały działać lub potrzebujesz ich zbyt często.
• Pojawiły się nowe, niepokojące objawy: „najgorszy ból życia”, ból narastający po urazie, gorączka, objawy neurologiczne utrzymujące się dłużej niż typowa aura.

Czy suplementy mogą zastąpić leki?

Nie. Magnez, B2 i Q10 mogą zmniejszyć częstość napadów, ale najskuteczniejsze są terapie o udowodnionej skuteczności (CGRP, topiramat, beta‑blokery itd.). Suplementy traktuj jako uzupełnienie, nie zamiennik.

Czy migrena mija po zmianie diety?

Nie ma jednej „diety na migrenę”. Regularne posiłki, nawodnienie i ograniczenie własnych wyzwalaczy (np. alkohol, zbyt mało snu) bywają pomocne, ale to element szerszego planu.

Źródła i wytyczne

• European Headache Federation (EHF) i European Academy of Neurology (EAN): aktualne wytyczne leczenia migreny (doraźnego i profilaktycznego).
• American Headache Society (AHS): konsensusy dot. leczenia ostrych napadów i profilaktyki, w tym terapii CGRP.
• EMA i FDA: Charakterystyki Produktów Leczniczych (CHPL) dla rimegepantu, atogepantu, przeciwciał anty‑CGRP, triptanów.

Dobre punkty wyjścia: .