Definicja migreny przewlekłej (ICHD‑3)

Międzynarodowa Klasyfikacja Bólów Głowy (ICHD‑3) definiuje migrenę przewlekłą jako ból głowy występujący co najmniej 15 dni w miesiącu przez ponad 3 miesiące, u osoby z wywiadem typowych napadów migreny, przy czym co najmniej 8 dni w miesiącu ma charakter migrenowy lub reaguje na leki swoiste dla migreny (np. tryptany).

Kryteria rozpoznania – w skrócie

• ≥15 dni z bólem głowy w miesiącu przez >3 miesiące.
• W przeszłości co najmniej 5 napadów spełniających kryteria migreny (z aurą lub bez aury).
• ≥8 dni w miesiącu przez >3 miesiące, w których:
  • ból spełnia kryteria migreny bez aury, lub
  • występuje aura zgodna z migreną z aurą, lub
  • ból od początku jest „migrenowy” w odczuciu pacjenta i ustępuje po zastosowaniu tryptanu lub alkaloidów sporyszu.
• Obraz nie jest lepiej wyjaśniony inną diagnozą wg ICHD‑3.

Migrena przewlekła a nadużywanie leków

Wiele osób z migreną przewlekłą przyjmuje częste dawki leków doraźnych, co może prowadzić do bólu głowy z nadużywania leków (MOH). Obie diagnozy mogą współistnieć. Jeśli spełniasz kryteria migreny przewlekłej i jednocześnie nadużywasz leków przeciwbólowych, zwykle rozpoznaje się dwie jednostki: migrenę przewlekłą i MOH – a plan leczenia obejmuje także „detoks” lekowy.

Migrena przewlekła a epizodyczna – kluczowe różnice

Kogo dotyczy? Występowanie i czynniki ryzyka

Szacuje się, że migrena przewlekła dotyczy ok. 1–2% populacji. Częściej występuje u kobiet (ok. 3:1), zwykle w wieku produkcyjnym. Każdego roku u ok. 2–3% osób z migreną epizodyczną dochodzi do „przejścia” w postać przewlekłą.

Czynniki sprzyjające „przewlekleniu” migreny

• Wysoka wyjściowa częstość napadów (>8–10 dni/miesiąc).
• Nadużywanie leków doraźnych (zwłaszcza pochodnych opioidów, leków z kofeiną, tryptanów czy złożonych analgetyków).
• Otyłość, bezdech senny, chrapanie.
• Depresja, lęk, przewlekły stres, zaburzenia snu.
• Wysokie spożycie kofeiny, nieregularny rytm dobowy.
• Czynniki hormonalne (u części kobiet nasilenie okołomiesiączkowe).

Objawy i obraz kliniczny

Objawy migreny przewlekłej są podobne do migreny epizodycznej, ale występują znacznie częściej. Typowe cechy bólu migrenowego obejmują:

• ból umiarkowany do silnego, często pulsujący,
• lokalizację jednostronną (choć nie zawsze),
• nasilenie przy aktywności fizycznej,
• objawy towarzyszące: nudności i/lub nadwrażliwość na światło i dźwięk, czasem na zapachy.

U części osób występuje aura migrenowa – przejściowe objawy neurologiczne (np. mroczki, zygzaki, ubytki pola widzenia, mrowienia, trudności w mówieniu) poprzedzające ból lub mu towarzyszące. W migrenie przewlekłej napady z aurą mogą przeplatać się z dniami bez aury.

Co ważne, u chorych z migreną przewlekłą część dni może przypominać napięciowy ból głowy (rozlany, uciskowy). Mimo to całkowite obciążenie chorobą jest duże – zwłaszcza gdy dni „migrenowe” występują co tydzień lub częściej.

Prodrom i postdrom

Przed atakiem niekiedy pojawiają się objawy prodromalne (ziewanie, wahania nastroju, łaknienie, sztywność karku), a po nim – faza „postdromu” (zmęczenie, trudności z koncentracją), co dodatkowo wydłuża czas złego samopoczucia.

Skąd się bierze przewlekłość? Krótko o mechanizmach

Migrena to choroba układu nerwowego. W migrenie przewlekłej dochodzi do utrwalenia zjawisk, które w migrenie epizodycznej pojawiają się napadowo:

• Aktywacja układu trójdzielno‑naczyniowego i uwalnianie neuropeptydów (m.in. CGRP), co nasila przewodzenie bólu i zapalenie neurogenne.
• Centralna sensytyzacja – wzmożona pobudliwość ośrodków bólowych, przez co bodźce normalnie niebolesne stają się dokuczliwe.
• U części chorych – fale rozszerzającej się depresji korowej (mechanizm aury).
• Znaczenie mają także czynniki genetyczne, hormonalne, metaboliczne i środowiskowe (sen, stres).

Kryteria w praktyce: jak liczyć „dni migrenowe”

Aby stwierdzić migrenę przewlekłą, kluczowe są rzetelne zapisy. Warto prowadzić dzienniczek bólów głowy (aplikacja lub kalendarz), notując:

• każdy dzień z bólem (tak/nie),
• charakter bólu i objawy towarzyszące,
• zastosowane leki i skuteczność,
• potencjalne czynniki wyzwalające,
• obecność aury.

Co liczy się jako „dzień migrenowy”?

• dzień, w którym ból spełnia kryteria migreny bez aury, lub
• dzień z aurą migrenową (nawet jeśli ból jest skąpy), lub
• dzień, gdy ból od początku był typowo migrenowy w odczuciu pacjenta i ustąpił po tryptanie/ergocie.

Pozostałe dni z bólem (np. łagodnym, uciskowym) liczą się do puli „15 dni w miesiącu”, ale nie wliczają się do „≥8 dni migrenowych”.

Różnicowanie i „czerwone flagi”

Nie każdy częsty ból głowy to migrena przewlekła. Najczęściej różnicujemy z:

• Napięciowym bólem głowy (TTH) – zwykle obustronny, uciskowy, lżejszy, bez nudności i bez wyraźnej nadwrażliwości na światło/dźwięk.
• Bólem głowy z nadużywania leków (MOH) – ból prawie codzienny u osób często stosujących leki doraźne; często współistnieje z migreną przewlekłą.
• Bólem zatokowym – prawdziwe zapalenie zatok rzadko jest przyczyną przewlekłych bólów; objawy zatokowe często towarzyszą migrenie.
• Bólem szyjnopochodnym – związanym z dysfunkcją kręgosłupa szyjnego.
• Klasterowym bólem głowy – krótkie, bardzo intensywne napady wokół oka, z łzawieniem i przekrwieniem spojówek.
• Bólami wtórnymi – np. z powodu nadciśnienia śródczaszkowego, zapalenia, krwawienia, guzów (rzadkie, ale wymagają wykluczenia przy „czerwonych flagach”).

Czerwone flagi (kiedy pilnie do lekarza)

• „Piorunujący” ból o nagłym początku (sekundy–minuty), najsilniejszy w życiu.
• Postępujące narastanie nasilenia lub zmiana charakteru bólu.
• Gorączka, sztywność karku, uogólnione osłabienie, wyraźne zaburzenia świadomości.
• Nowy ból po urazie głowy lub u osób >50 r.ż. bez wcześniejszej historii migreny.
• Deficyty neurologiczne utrzymujące się poza aurą (np. niedowład, zaburzenia mowy).
• Objawy ogólnoustrojowe (spadek masy ciała, nocne wybudzenia z bólu).

Diagnostyka i kiedy wykonać badania obrazowe

Rozpoznanie migreny przewlekłej jest kliniczne – opiera się na wywiadzie i spełnieniu kryteriów ICHD‑3. Badanie neurologiczne zwykle jest prawidłowe.

• Obrazowanie (MRI/CT) nie jest rutynowo wymagane, chyba że występują „czerwone flagi”, nietypowy obraz, nagła zmiana charakteru bólu lub nieprawidłowy wynik badania neurologicznego.
• Badania laboratoryjne wykonuje się w razie podejrzeń chorób współistniejących (np. zaburzeń tarczycy), ale nie służą one do „potwierdzania” migreny.

W ocenie pomagają zwalidowane narzędzia, np. HIT‑6 czy MIDAS, które mierzą wpływ bólu na funkcjonowanie.

Leczenie w zarysie (dla kontekstu)

Choć tematem wpisu jest definicja, warto krótko umieścić ją w kontekście terapii – bo rozpoznanie migreny przewlekłej zmienia wybór leczenia.

Leczenie doraźne napadów

• NSAID (np. ibuprofen, naproksen), leki z paracetamolem – stosowane wcześnie w napadzie.
• Triptany – leki swoiste dla migreny; skuteczne u wielu chorych.
• Antyemetyki (np. metoklopramid) w napadach z nudnościami.

Profilaktyka (leczenie zapobiegawcze)

• Leki doustne: topiramat, amitryptylina, beta‑blokery (np. propranolol), kandesartan – dobór zależy od profilu pacjenta.
• Onabotulinotoksyna A (toksyna botulinowa typu A) – terapia zarejestrowana specyficznie w migrenie przewlekłej.
• Terapie anty‑CGRP (przeciwciała monoklonalne) – w przewlekłej migrenie skuteczne w redukcji dni bólowych; kwalifikacja wg wskazań i dostępności.
• U części chorych – połączenie farmakoterapii z interwencjami behawioralnymi (CBT, biofeedback).

Styl życia i profilaktyka niefarmakologiczna

• Sen i rytm dobowy: stałe pory snu, unikanie „jet‑lagu społecznego”.
• Aktywność fizyczna: regularny, umiarkowany wysiłek 3–5 razy w tygodniu.
• Odżywianie i nawodnienie: regularne posiłki, ograniczenie nadmiaru kofeiny i alkoholu.
• Stres: techniki relaksacyjne, trening oddechowy, mindfulness.
• Masa ciała: redukcja nadwagi obniża ryzyko przewleklenia migreny.
• Monitorowanie wyzwalaczy: dzienniczek pomaga identyfikować i modyfikować czynniki spustowe.

Najczęstsze pytania (FAQ)

Ile dni bólu musi być, aby rozpoznać migrenę przewlekłą?

Co najmniej 15 dni z bólem głowy w miesiącu przez ponad 3 miesiące, z czego co najmniej 8 dni ma charakter migrenowy (lub reaguje na tryptany/ergoty).

Czy aura jest konieczna do rozpoznania?

Nie. Aura występuje u części chorych. Migrenę przewlekłą można rozpoznać zarówno przy migrenie z aurą, jak i bez aury.

Czy „codzienny ból głowy” zawsze oznacza migrenę przewlekłą?

Nie. Codzienne bóle mogą wynikać z MOH, napięciowego bólu głowy lub innych przyczyn. Potrzebna jest ocena kryteriów i różnicowanie.

Czy migrena przewlekła może się „cofnąć” do epizodycznej?

Tak. Odpowiednie leczenie (farmakologiczne i styl życia), ograniczenie nadużywania leków i kontrola chorób współistniejących mogą zmniejszyć liczbę dni bólowych.

Czy trzeba robić rezonans?

Nie rutynowo. Rezonans lub tomografia są wskazane przy „czerwonych flagach”, nietypowym obrazie lub nieprawidłowym badaniu neurologicznym.

Czy hormony, pogoda lub dieta mogą nasilać migrenę?

U części osób tak. Wahania hormonalne, zmiany ciśnienia atmosferycznego, odwodnienie, nieregularne posiłki, nadmiar kofeiny czy alkohol mogą działać jako wyzwalacze.

Podsumowanie: najważniejsze wnioski

• Migrena przewlekła to ≥15 dni bólu głowy/miesiąc przez >3 miesiące i ≥8 dni o charakterze migrenowym.
• Rozpoznanie opiera się na kryteriach ICHD‑3 i dokładnym wywiadzie; dzienniczek bólów głowy to kluczowe narzędzie.
• Współistnienie nadużywania leków jest częste i wymaga równoległego leczenia.
• Właściwa diagnoza otwiera drogę do skutecznego, często wielotorowego leczenia (farmakoterapia, styl życia, wsparcie behawioralne).

Jeśli rozpoznajesz u siebie powyższy obraz, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym lub neurologiem. Wczesna interwencja może zapobiec utrwaleniu się przewlekłego bólu i poprawić jakość życia.