Co to jest migrena?

Migrena to przewlekłe zaburzenie neurologiczne, w którym dochodzi do nawracających napadów bólu głowy oraz objawów towarzyszących ze strony układu nerwowego. Szacuje się, że dotyczy ok. 12% populacji (częściej kobiet). Około 25–30% osób z migreną doświadcza aury migrenowej, czyli przemijających objawów neurologicznych, które poprzedzają lub towarzyszą bólom głowy.

Choć migrena bywa mylona z „silnym bólem głowy”, to jej objawy są bardziej złożone. Zrozumienie różnic między migreną bez aury a migreną z aurą pomaga szybciej rozpoznać napad, właściwie reagować i skuteczniej zapobiegać kolejnym epizodom.

Fazy napadu migrenowego

Napad migreny często przebiega etapami. Nie każdy doświadcza wszystkich faz, ale ich rozpoznanie ułatwia planowanie działania.

1. Prodrom (zwiastun)

Pojawia się od kilku godzin do 1–2 dni przed bólem. Typowe sygnały:

• ziewanie, zmęczenie, obniżona energia
• sztywność karku, wzmożona wrażliwość na bodźce
• wahania nastroju, drażliwość lub euforia
• zwiększony apetyt, ochota na określone produkty (np. słodycze)
• trudności z koncentracją

2. Aura (tylko u części osób)

To w pełni odwracalne objawy neurologiczne, które narastają stopniowo w ciągu ≥5 minut i trwają zwykle 5–60 minut. Najczęściej są wzrokowe, ale mogą być czuciowe, językowe, a rzadziej ruchowe lub z pnia mózgu.

3. Ból głowy (faza bólu)

Trwa u dorosłych 4–72 godziny. Ból jest zwykle pulsujący, jednostronny, nasila się przy aktywności i towarzyszą mu nudności, światłowstręt i fonofobia.

4. Postdrom (tzw. kac migrenowy)

Po ustąpieniu bólu częste są: zmęczenie, „mgła mózgowa”, nadwrażliwość, wahania nastroju, tkliwość skóry głowy. Może trwać 24–48 godzin.

Objawy migreny bez aury

Migrena bez aury to najczęstsza postać. Charakterystyczne cechy kliniczne obejmują:

Jak wygląda ból?

• Umiejscowienie: często jednostronny (np. za okiem, skronią), może zmieniać stronę między napadami.
• Charakter: pulsujący, tętniący, „rozsadzający”.
• Nasilenie: umiarkowane do silnych (utrudniających aktywność).
• Nasilanie przez wysiłek: zwykłe czynności (wchodzenie po schodach, schylanie) pogarszają ból.
• Czas trwania: 4–72 godziny u dorosłych; u dzieci może być krótszy (2–72 godz.).

Objawy towarzyszące

• Nudności i/lub wymioty
• Światłowstręt (fotofobia) i nadwrażliwość na dźwięki (fonofobia)
• Nadwrażliwość na zapachy (osmofobia)
• Allodynia – bolesność skóry przy czesaniu, dotyku
• Trudności z koncentracją, spowolnienie myślenia
• Bladość, potliwość, uczucie zimna

Aby rozpoznać migrenę bez aury, lekarze kierują się kryteriami ICHD-3 (międzynarodowej klasyfikacji bólów głowy). W praktyce – jeśli wystąpiło co najmniej 5 napadów typowego bólu (czas trwania 4–72 h, pulsujący, jednostronny, nasilany przez aktywność) oraz co najmniej jeden z objawów: nudności/wymioty lub jednocześnie fotofobia i fonofobia – rozpoznanie jest bardzo prawdopodobne.

Objawy migreny z aurą

Migrena z aurą wyróżnia się obecnością przemijających objawów neurologicznych poprzedzających lub towarzyszących bólowi. Aura narasta stopniowo (≥5 minut), często objawy pojawiają się kolejno (np. najpierw wzrokowe, potem czuciowe), każdy z nich trwa 5–60 minut i w pełni ustępuje. Ból zwykle pojawia się w trakcie lub w ciągu 60 minut po aurze, ale u części osób może się nie pojawić.

Najczęstsze typy aury i ich objawy

Aura wzrokowa (najczęstsza)

• „Migoczące” zygzaki, świetliste linie (tzw. fortyfikacje), błyski
• Mroczki, ubytki pola widzenia, zamglone widzenie
• Efekt „tunelowy” lub trudności z ogniskowaniem wzroku
• Zwykle zaczyna się w centrum lub na obrzeżu widzenia i „rozszerza” w ciągu minut

Aura czuciowa

• Mrowienie, drętwienie, „prądy” – zwykle zaczynają się w palcach, przechodzą na rękę i twarz po tej samej stronie
• Rzadziej: uczucie ciężkości, obniżona precyzja ruchów

Aura językowa (dysfazja)

• Trudności w znajdowaniu słów, „zacina się” mowa
• Mowa niewyraźna lub zniekształcona percepcja słów

Rzadsze postacie aury

• Aura z pnia mózgu: zawroty, chwiejność chodu, szum w uszach, podwójne widzenie; uwaga na różnicowanie z udarem
• Migrena siatkówkowa: przejściowa, jednostronna utrata widzenia w jednym oku (wymaga oceny okulistycznej)
• Migrena hemiplegiczna: przejściowe osłabienie siły mięśni po jednej stronie (rzadka, często rodzinna; konieczna diagnostyka)

Jak odróżnić aurę od TIA/udaru?

Nowy, nietypowy epizod neurologiczny zawsze należy skonsultować z lekarzem – szczególnie u osób po 40–50 r.ż. lub z czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego.

Migrena z aurą vs bez aury – kluczowe różnice w objawach

• Występowanie aury: obecna w migrenie z aurą, nieobecna w migrenie bez aury.
• Chronologia: w migrenie z aurą objawy neurologiczne poprzedzają ból i narastają stopniowo; w migrenie bez aury ból pojawia się bez takiego „okna ostrzegawczego”.
• Rodzaj dolegliwości: w migrenie z aurą częste pozytywne zjawiska (błyski, zygzaki), w bez aury – dominują objawy bólowe i wegetatywne.
• Ryzyko naczyniowe: u części osób migrena z aurą może być związana z nieco wyższym ryzykiem udaru niedokrwiennego (zwłaszcza u kobiet palących i stosujących estrogenową antykoncepcję) – omów to z lekarzem.

Czynniki wyzwalające i modyfikujące przebieg

Choć migrena ma podłoże biologiczne, napady często mają „spusty”. Ich rozpoznanie pomaga przewidywać i łagodzić objawy – niezależnie od typu migreny.

Najczęstsze wyzwalacze

• Stres i „odpuszczenie po stresie” (np. w weekend)
• Brak snu lub jego nadmiar, nieregularny rytm dobowy
• Hormony: wahania estrogenów (miesiączka, okres okołomenopauzalny)
• Odwodnienie, nieregularne posiłki
• Aktywność fizyczna o dużej intensywności bez rozgrzewki
• Bodźce sensoryczne: migające światła, intensywne zapachy, hałas
• Niektóre pokarmy (u części osób): czerwone wino, dojrzałe sery, glutaminian sodu, przetworzone wędliny
• Pogoda: wahania ciśnienia, upał
• Leki: np. azotany; omów z lekarzem jeśli podejrzewasz związek

Co zwiększa podatność na cięższy napad?

• Niewyspanie i kumulacja stresu
• Wcześniejsze niedoleczone napady
• Nadużywanie leków przeciwbólowych (ból głowy z nadużywania leków)
• Współistniejące schorzenia: depresja, lęk, bezdech senny, bruksizm

Diagnostyka i różnicowanie

Rozpoznanie migreny opiera się głównie na dokładnym wywiadzie i badaniu neurologicznym. Badania obrazowe nie są rutynowo konieczne, chyba że występują nietypowe objawy lub czerwone flagi.

Typowe cechy sugerujące migrenę

• Napadowy, pulsujący ból, często jednostronny
• Nasilanie przy aktywności, potrzeba wyciszenia w ciemnym pomieszczeniu
• Nudności i wymioty, światłowstręt i fonofobia
• Prodrom i/lub aura
• Wywiad rodzinny obciążony migreną

Co może naśladować migrenę?

• Napięciowy ból głowy: obustronny, „uciskowy”, lżejszy, bez nudności, aktywność nie pogarsza
• Zatokowy ból głowy: ból twarzy, zatkany nos; jednak większość tzw. „zatokowych” to w rzeczywistości migrena
• Cluster (klasterowy) ból głowy: jednostronny, oczny/zaoczodołowy, łzawienie, zaczerwienienie oka, niepokój ruchowy
• Udar/TIA: nagły deficit neurologiczny – zawsze pilna diagnostyka
• Jaskra, zapalenie tętnicy skroniowej, zapalenia opon – rozważ w odpowiednim kontekście klinicznym

Kiedy wykonać badania dodatkowe?

Gdy ból jest nowy, szybko narastający, o nietypowym wzorcu, po urazie, z nieprawidłowym badaniem neurologicznym lub obecne są czerwone flagi (patrz niżej). Decyzję podejmuje lekarz.

Czerwone flagi – objawy wymagające pilnej konsultacji

Najczęstsze pytania o objawy migreny z aurą i bez aury

Czy migrena zawsze boli po jednej stronie?

Niekoniecznie. Chociaż jednostronny ból jest typowy, u części osób ból bywa obustronny lub strona zmienia się między napadami.

Czy aura może występować bez bólu głowy?

Tak. U niektórych osób aura nie kończy się bólem – to tzw. „cicha” migrena (migrena z aurą bez bólu). Nowe lub nietypowe epizody aura-only wymagają jednak wykluczenia innych przyczyn.

Jak długo trwa aura migrenowa?

Zwykle 5–60 minut. Dłuższe objawy neurologiczne wymagają pilnej oceny, by wykluczyć TIA/udar lub inne schorzenia.

Skąd wiem, że to migrena, a nie „zwykły” ból głowy?

Migrena zwykle jest pulsująca, średnia–silna, nasila się z aktywnością i towarzyszą jej nudności, światłowstręt i nadwrażliwość na dźwięki. Warto prowadzić dzienniczek objawów, by zauważyć wzorce.

Czy migrena z aurą jest „groźniejsza”?

Objawy aury są przemijające i same w sobie nie uszkadzają mózgu. Jednak migrena z aurą wiąże się ze nieco większym ryzykiem udaru u określonych grup (np. kobiety palące, stosujące estrogenową antykoncepcję). Warto omówić profil ryzyka z lekarzem.

Czy można mieć jednocześnie objawy migreny z aurą i bez aury?

Tak. Te formy migreny mogą współistnieć u jednej osoby – jedne napady mają aurę, inne nie.

Podsumowanie

Migrena bez aury objawia się przede wszystkim napadowym, pulsującym, często jednostronnym bólem, nasilanym przez aktywność i połączonym z nudnościami oraz nadwrażliwością na światło i dźwięk. Migrena z aurą ma dodatkowo przemijające, postępujące objawy neurologiczne – najczęściej wzrokowe (błyski, zygzaki, ubytki pola widzenia), ale także czuciowe czy językowe – pojawiające się przed bólem lub razem z nim.

Rozpoznanie różnic między tymi dwiema postaciami pozwala szybciej zareagować w prodromie lub aurze, ograniczyć ekspozycję na wyzwalacze i w porę przyjąć leki doraźne zalecone przez lekarza. Pamiętaj o czerwonych flagach – gdy ból jest nagły, „inny niż zwykle” lub pojawiają się nagłe deficyty neurologiczne, działaj pilnie.